Rolstoelen kom ik in verschillende maten en kleuren tegen. Met wat meer of minder comfort. Met de hand voortgeduwd of elektrisch ondersteund.
De rolstoel is eigenlijk een combinatie van twee hele vroege uitvindingen: de stoel en het wiel. Toch heeft het naar verhouding lang geduurd voordat we de eerste rolstoel tegenkomen in de geschiedenis.
- VOORLOPER
In een naslagwerk wordt gemeld dat een eerste afbeelding van een rolstoel voorkomt op een Griekse vaas daterend uit de 6e eeuw voor Christus. In China werd een inscriptie gevonden op een stenen tafel verwijzend naar iets dat op een rolstoel lijkt. Deze inscripties zijn eveneens uit de 6de eeuw voor Christus.
Er zijn verschillende middeleeuwse bronnen bekend waarin gebruik wordt gemaakt van een kruiwagen om een invalide persoon te vervoeren. De Engelse monnik William of Canterbury schreef in 1172, vlak na de dood van Thomas à Becket (1119–1170), een biografie over de heilige met de titel Miracles of St. Thomas. Hierin beschreef William ook een verhaal over een boerenfamilie. De jonge Agnes uit Corbie (even ten oosten van Franse Amiens) was verlamd. Zij zocht genezing en ze wilde hiervoor graag het graf van de heilige Thomas Becket in Canterbury bezoeken. Haar vader legde haar in een cenovectorium die hij voor zich uit duwde van Corbie, langs de Somme, over zee naar Canterbury. Het latijnse cenovectorium verwijst naar een type kruiwagen.
Philips II 
- INVALIDENSTOEL
* * De eerste ‘echte’ rolstoel, zoals wij deze nu kennen, stamt uit ca. 1595 en werd een invalidenstoel genoemd. Het is niet bekend wie deze stoel heeft ontworpen, maar we weten wel wie de gebruiker was, namelijk de Spaanse koning Filips II (1527–1598). Juist, hij die ook over de Nederlanden regeerde. Een rolstoel die voortgeduwd moest worden met verstelbare rug- en voetsteunen. Een rolstoel die door de gebruiker zelf kon worden aangedreven werd in 1655 geconstrueerd door de verlamde klokkenmaker Stephan Farfler. Het eerste patent op een rolstoel werd in 1869 in de Verenigde Staten verleend.
* * Harry Jennings en zijn gehandicapte vriend Herbert Everest, beiden ingenieurs, vonden in 1933 de eerste lichtgewicht, stalen, en opvouwbare rolstoel uit. Everest had zijn rug gebroken bij een mijnongeluk. Het tweetal zag het zakelijke potentieel van de uitvinding, en uit hun samenwerking ontstond de eerste massaproducent van rolstoelen; Everest and Jennings. Hun “x-brace”-ontwerp wordt nog steeds algemeen gebruikt, zij het met hedendaagse materialen en verbeteringen.
- IN ALLE HOEKEN EN GATEN
** De afgelopen vijftig jaar heeft de rolstoel een razendsnelle ontwikkeling doorgemaakt. Ontwerpers denken niet alleen aan de functies die de rolstoel moet hebben, maar ook aan comfort, uiterlijk en de gebruiksvriendelijkheid. Voor ieder probleem wordt een oplossing gevonden. Enkele technische hoogstandjes als het besturen met kin, mond of joystick, zorgen voor een grotere onafhankelijkheid van de rolstoeler. En door het plaatsen van kleine elektromotoren op de achterwielen, waardoor het duwen veel lichter wordt, kan een rolstoeler makkelijk overal naar toe. Er zijn nu zelfs rolstoelen met een stafunctie op twee wielen, meegroeirolstoelen voor kinderen en voor sporters is er voor iedere sport een andere stoel. De afgelopen vijftig jaar heeft de rolstoel een razendsnelle ontwikkeling doorgemaakt. Zwart is allang niet meer de enige kleur, want net als een ieder ander zijn rolstoelers gevoelig voor trends. Neon, pastel, blauw of knalgeel.
Ha Ton,
Wat een interessant stuk! Dit is nou zoiets waar je bijna nooit over leest, maar dat voor de gebruikers heel belangrijk is. Hoezeer merk je misschien pas echt als je er zelf van afhankelijk bent of mensen kent die dat zijn. En niet alleen het gebruiksgemak en comfort van de rolstoel zijn belangrijk, maar ook de rolstoelvriendelijkheid van de omgeving. Die is dan wel veel verbeterd, maar het kan nog wel beter.
Aan de paragraaf ‘In alle hoeken en gaten’, moet ik toevoegen: ‘dat deze voor mij veelal bereikbaar zijn’. Ja, Jan Jacob, niet alle hoeken en gaten zijn toegankelijk. Maar dat heeft niet alleen met de technische en bouwkundige aanpassingen te maken. Het vraagt soms ook wat improvisatie vermogen om ergens te komen. En … dan geldt zeker in mijn geval dat ik zonder die vriendelijke mensen uit mijn omgeving die ‘hoeken en gaten’ nooit zou kunnen bereiken. Dank.
Tot mijn schande moet ik bekennen dat ik ook wel eens misbruik heb gemaakt van de rolstoel. Met mijn schoolvriend Hans uit Tilburg pikten we in de jaren ’60 een rolstoel uit de bezemkast van de school. Hans ging zitten en ik duwde hem naar de nabijgelegen patatzaak. Daar stond dan al een hele rij te wachten en toen wij aan kwamen liet iedereen ons voorgaan. We bestelden de patat en toen die klaar was, stond Hans op uit zijn rolstoel, bedankte de frietboer en we renden met de lege rolstoel én de zakken patat weer de zaak uit: schandelijk!!