ATELIER BINCKHORST – ‘ways of doing’

MET DE TEKENTAFEL DE BINCKHORST IN

WILLEMIJN WILMS FLOET & LITITH VAN ASSEM.

ONTWERPSTUDIO ‘WAYS OF DOING’ BINCKHORST 2019

VRAAGSTELLING

Studenten is gevraagd de volgende onderzoeksvragen te beantwoorden: 

• Wat wordt het karakter van de Binckhorst als er (tenminste) 5000 woningen bij komen?
• Hoe zou het nieuwe woon- werkgebied eruit kunnen zien?
• Hoe zouden de bestaande industriële gebouwen in de transformatie van het gebied kunnen worden ingepast? 
• Hoe verandert de getransformeerde Binckhorst de stad Den Haag?

WERKWIJZE

De werkwijze van de studio is onderzoekend ontwerpen. Om in de bestaande stad veranderingen tot stand te brengen is bewustzijn van de bestaande dynamiek, kwaliteiten en geschiedenis van een plek een voorwaarde, maar is ook de betrokkenheid van eigenaren (bewoners, ondernemers en gebruikers) nodig. Beide zaken vergen een (ontwerp)mentaliteit dat gericht is op het observeren, ontrafelen, benoemen en beleven en van daaruit handelen. Antwoorden op ontwerpvragen liggen besloten in de manier waarop bewoners, gebruikers en ondernemers, op een vaak spontane, niet geplande manier, interveniëren en zich de stad op die manier eigen maken. (Zie het voorbeeld van: Pijs, Jip  & Ton van der Pennen (2018). Kerkdorp Melick. Een landschap in transitie. TU Delft. Architecture.

In een verkennende onderzoeksfase is een Atlas tot stand gekomen.  Een Atlas met kaarten van ‘harde’ en ‘zachte’ data die de Binckhorst in beeld brengt. De confrontatie van succesvolle Haagse woningbouwprojecten met de Binckhorst-typologieën – in de vorm van collages – gaf kansen voor verschillende vormen van stedelijk wonen.

Door het leven in de Binckhorst verhalend voor te stellen via spel, een buurtkrantje en ‘objets trouvés’ is een concreet woonprogramma ontwikkeld. En samen met de analyse van de architectuur van karakteristieke gebouwen uit de Binckhorst resulteerde dit vooronderzoek in uiteindelijke ontwerplocaties, waarvoor concrete woningbouwprojecten zijn uitgewerkt. Uit deze serie projecten zijn er voor dit essay drie uitwerkingen uitgelicht.   

• DRIE PROJECTEN UIT(TOE) GELICHT

De drie ontwerpprojecten die hier worden gepresenteerd verdichten de Binckhorst met woningen in een nieuwe stedelijke context: 

1. Een ontwerp voor een serie galerijflats met compacte woon/ werkappartementen gesitueerd rond de Binck Twins, het complex met gestapelde opslagunits die ook op de verdiepingen per auto bereikbaar zijn. Het ontwerp dat wordt toegevoegd aan dit complex vormt letterlijk een draagvlak voor een ‘bovenstad’ met gemeenschappelijke voorzieningen op het dak van de parkeergarage. 
2. Een ontwerp voor een buurt naast de leegkomende afvalcentrale. Deze centrale wordt getransformeerd tot een museum voor moderne kunst en geeft de Binckhorst daarmee een culturele voorziening van stadsformaat. In het voorstel is een hofjes-woningbouwtypologie geïntegreerd met de bestaande bedrijfspanden, waardoor het nieuwe wonen en het bestaande werken naast elkaar bestaan.
3. Een ontwerp voor een grootstedelijk woon-werkgebouw bestaande uit twee parallelle schijven en een toren. Het is ontworpen in samenhang met de nieuwe tunnel van de Rotterdamsebaan die op de Binckhorstlaan boven de grond komt en het gebied in tweeën deelt. Door een monumentale voetgangersbrug, die ook is gekoppeld aan een nieuwe tramhalte worden deze gebieden weer met elkaar verbonden. 

PROJECT 1.

BINCK/BOVENSTAD.

EEN PLAY GROUND TUSSEN WONEN EN INDUSTRIE.

LINDA KRONMÜLLER & ALEX KYPRIOTAKIS – WEIJERS.

De huidige Binckhorst is te typeren als een ‘playground’ met zijn kavels die om invulling vragen, met zijn grote en kleine leegstaande industriële gebouwen. Deze metafoor voor het ontwerpproces is een uitgangspunt om een aanzienlijk woningbouwprogramma toe te voegen aan het gebied.

Om een geschikte ‘playground’ te vinden is vooraf het ontwerpproces een verkenningstocht per auto ondernomen dwars door de Binckhorst– tenslotte is de auto een identiteitsdrager van het gebied – (zie de Roadmap). Daar sprong de ‘Bick Twins uit als de locatie waar een groot contingent woningen neergezet zou kunnen worden.  

Vervolgens werd het computerspel ‘I’AM Binck’ bedacht. In dit spel zoeken virtuele personages nieuwe voetgangersroutes in het plangebied en in de brede zone tussen de Binckhorstlaan en de Trekvliet. Dit spel heeft ook een fysieke variant, uitgevoerd in een wit Lego-model van de huidige Binckhorst. Dit spel werd gespeeld met een tiental mensen die in dit gebied werken. Deze ‘locatiedeskundigen’ werd afzonderlijk gevraagd binnen het blikveld van hun eigen gebouw in gekleurde steentjes nieuwe buren toe te voegen. 

Het Lego-bouwsel tussen het Junoblok en het gestapelde opslagcomplex ‘Binck Twins’ leidde tot het uiteindelijke ontwerpvoorstel om de Binckhorst op deze locatie te verdichten in de vorm van een ‘bovenstad’. Een compositie van vijf galerijflats is ingevoegd – gebaseerd op de flats in het Haagse Duttendel, ontworpen door Piet Zanstra (zie: luchtfoto) –  dat aansluit op het dak van de Binck Twins. Hier maken de auto’s plaats voor een woondeck met gemeenschappelijke sport-, eet- en recreatieve voorzieningen; felgele expressieve trappen verbinden de bovenstad met de nieuwe woningbouw en het publieke domein op de begane grond.

PROJECT 2.

RUBISH! EEN LEVENDIG STEDELIJK DOMEIN. 

MERYAM AJARI, ANDREA CAPPIELLO & LOUIS B. DE SAINT-AFFRIQUE.

Door de geografische ligging van de Binckhorst ligt het voor de hand om deze bij het Haagse centrum te trekken. Vraag in dit project is hoe de Binckhorst onderdeel van het stadscentrum kan worden gemaakt en woningen kunnen worden toegevoegd zonder alle industrie radicaal de wacht aan te zeggen. 

De opvallende overkapping van het afvalverzamelstation aan de Plutostraat is vetrekpunt van het zoekproces geworden. Deze nodigt uit om te worden getransformeerd tot een Haagse versie van de Londense Tate-Modern. 

Het voorstel voor de verdere invulling van de locatie kwam tot stand door een ingenieus draaischijven-spel te maken, dat leefpatronen van fictieve toekomstige bewoners van de Binckhorst genereert. Een nadere uitleg van deze data verzameling gaat voor deze presentatie te ver, maar inzicht is zo verkregen in de dagelijkse routines in de huidige Binckhorst en zo de kansrijke locaties, de kruispunten en ook missende schakels in het gebied in beeld te brengen. Deze projectie leidde tot het plan om het noordwestkwadrant van de Binckhorst tussen de Trekvliet, spoorlijn, Binckhorstlaan en de Gemaalstraat te veranderen in een integraal onderdeel van de Haagse binnenstad. 

Aan de voet van het nieuwe museum Binck-Tate in de voormalige afvalcentrale komt een groot plein, waar ruimte is voor een markt en culturele activiteiten. Hierachter, tot aan de Binckhorstlaan, is een nieuwe woningtypologie ontworpen, rug–aan-rug hofjeswoningen, die zijn geïntegreerd met de bestaande kleinschalige industriegebouwen. Zo vormen industrie en woningen verschillende werelden die op een aantal plekken samenkomen. Het te ontwikkelen gebied bestaat verder uit een netwerk van pleintjes, hofjes en patio’s met werkruimten en woningen. 

PROJEKT 3. 

DE BRUG. DE VERBINDING TUSSEN WERELDEN VAN VERSCHIL.
 
LINDE PETIT DIT DE LA ROCHE, 
LUCIJA GROFELNIK & LUUK HOFHUIS.
 
De Rotterdamsebaan wordt vanaf de A4-A13 een cruciale schakel naar de Centrumring van Den Haag. Deze bestaat voor een belangrijk deel uit een tunnel die loopt vanaf knooppunt Ypenburg en komt midden in de Binkhorst boven de grond. Op de schaal van de stad zal deze Baan de bereikbaarheid vergroten, maar deze verkeersader zal de Binckhorst voor toekomstige bewoners en gebruikers in twee schier onoverbrugbare delen splitsen. 
 
De nieuwe grootschalige ‘dubbele schijf’ uit dit project met een toren zal de Binckhorst zichtbaar maken in het stadsilhouet en de gescheiden werelden die de Rotterdamsebaan teweegbrengt weer met elkaar verbinden. Deze interventie is vergelijkbaar met met het project ‘De Lamel’ van Aldo Rossi aan de Neherkade  – om de hoek van de Binckhorst – dat het water volgt en het woonwijkje erachter luwte biedt.

Dit nieuwe project in de Binckhorst is een ‘stad in een stad’, met atrium-achtige binnenhoven en wonen, werken en voorzieningen verspreid over verschillende verdiepingen. Zoals het stedelijk leven in de huidige Binckhorst verstopt ligt tussen de industriële gebouwen, zijn in dit project de publieke ruimten intern en verborgen binnen het complex. Een monumentale loopbrug over de weg brengt eenheid in de door de Rotterdamsbaan gescheiden buurten en is gekoppeld aan een nieuwe tramhalte. De gevel aan de Rotterdamsebaan ‘reageert’ op de bewegingen van de auto’s, is glad met horizontale strepen vormgegeven; de gevel aan de kant van het industrieterrein tussen de Wegastraat en Mercuriusweg is kleinschaliger uitgewerkt, geïnspireerd door de woningbouwprojecten van de Nieuwe Haagse School.

Het project aan de noordkant van de rotterdamsebaan omvat een compact stadsdeel in de stad, met schijven, een toren en atria. De onderstaande tekeningen tonen de twee kanten van het complex: in blauw de zijde aan de Rotterdamsebaan uitgerukt met de verkeersdynamiek; in rood de zijde in aansluiting op de industrie, met een plein.

 ^1] Nijs, Marlies de (2018), High-Rise op ooghoogte. Een onderzoek naar levendige plinten bij hoogbouw. TU Delft (Master thesis).

* Appenzeller, M. (2012), ‘Highrise – Genesis and Exodus of a Type’, in: H. Meyer & D. Zandbelt (ed.). High-rise and the Sustainable City. Amsterdam: Techne Press. 

^[2] Voor het gebied rond de Binck Twins komt het Binckpark, de door de Gemeente Den Haag gehonoreerde tender van de architectenbureaus Groosman & VORM. De plint van de Binck Twins is door dit bureau op een zeer gevarieerde manier ingevuld met de voetgangersentree en auto-inrit van de parkeergarage. Boven de plint is het gebouw in de bovenste lagen geheel geprogrammeerd als parkeergarage. Het dak is ingevuld met een daktuin die door de bewoners van de woontorens gebruikt kan worden. Hierop komt een pergola constructie die fungeert als energie dak en in samenspraak met de bewoners ingevuld kan worden met speeltoestellen, zitelementen, hangmatten en groengeleiders”. (De Achitect ,15 mei 2019).  

(3) Pennen, Ton van der (2015). Schetsboek: Bouwstenen uit de recente geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling.Amsterdam: IOS Press. p.p. 117-125.