LOGBOEK – week 26 -2020

• HANS SLEUTELAAR

‘In het bijzijn van zijn dochter Nadia is donderdagavond de Rotterdamse dichter Hans Sleutelaar (84) overleden.

• 

• 

•  Bij het grote publiek was Sleutelaar niet heel bekend, maar in de kringen van de Zestigers – Armando, Vinkenoog en Vaandrager – was hij invloedrijk. Van Sleutelaar is de beroemde zin: “Wollt Ihr die totale Poesie?” Rotterdam is een no-nonsense-stad. Dat echoot na in de gedichten die we schreven. Heldere taal, dwingend ritme. Wij hadden een andere verstandhouding met het woord dan de Vijftigers, wij wilden het alledaagse in ere herstellen. Het zakelijke van Rotterdam, het dynamische, het zeggen-waar-het-op-staat — dat zijn wel dingen die je op mijn gedichten kunt plakken.’ (Rijnmond, 25 juni 2020).

• Kijk op mijn boekenplank naar de dichtbundels van de ‘Nieuwe Stijl’. Pak Vaandrager op, sla het open en zie het Rotterdamse landschap voor me. Een ander boek herken ik op de plank, Armando & Sleutelaar stelden het samen. Zij brachten een geschiedenis in beeld die nog ongekend was en in de historische beschrijvingen toen nog geen traditie kende. Het veroorzaakte in 1967 een storm van verontwaardiging. Ze lieten acht voormalige SS’ers vrijuit het woord voeren: ‘ (…) een gevaar voor de volksgezondheid’ en ‘een aanzet tot antisemitisch geweld’. Anderen vonden juist zeer indrukwekkend: ‘ (…) een ontluisterend portret van onmensen’ en ‘een noodzakelijk onderzoek van de motieven die destijds landgenoten hadden om zich bij de bruine hordes aan te sluiten’. Hoe actueel nu het goed en kwaad in de racisme- en kolonisatiediscussie speelt.

• ‘Het verlangen naar het inrichten van een eigen leven kan niet serieus genoeg genomen worden, bij kinderen én volwassenen’, aldus de jury van de Constantijn Huygens-prijs 2020. Die is toegekend aan Guus Kuijer, een ‘schrijver met een groot oog voor de kracht van het buitenbeentje’. (NRC, 25 juni 2020).

• Thalia Verkade publiceerde haar eerste boek dat ze schreef met Marco te Brömmelstroet. Hij is planoloog en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam: Het recht van de snelste. Hoe ons verkeer steeds asocialer werd. ‘Onze fietsen, auto’s en treinen rijden steeds sneller en efficiënter. Dat heeft een enorme invloed op onze dorpen, steden én samenleving. Wat zijn we daardoor kwijtgeraakt? En hoe kan het anders? Als ik het boek in één zin moet samenvatten, dan luidt die: Steekt een hert de weg over of rijden wij door het bos? Het is natuurlijk allebei waar. Het ligt eraan hoe je kijkt.’ In het boek ontdekken zij dat het een morele en dus politieke vraag is, wie je op straat de meeste rechten geeft. Waarom leren we onze kinderen om daar alsjeblieft niet dood te gaan? Het is geen verhaal over ‘wij’ versus ‘zij’. Met zijn allen kijken we naar de straat als door een autovoorruit: ‘dat is ingebakken geraakt in onze taal. Zo hebben we het over ‘kwetsbare verkeersdeelnemers’. Maar die zijn pas kwetsbaar sinds we in gevaarlijke voertuigen begonnen te rijden. Deze manier van praten leidt tot een specifieke inrichting (zebrapaden en verkeerslichten) en die vormt ons weer als mens (je mag niet afgeleid zijn op straat).’

Een week later vroeg Thalia ons lezers: ‘hoe is jullie wijk veranderd?’ Een paar antwoorden op deze vraag:

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• AAD VAN DEN HEUVEL

De schoolmeester van de KRO; zo werd Aad van den Heuvel genoemd, omdat hij zo’n idealistische televisiemaker was. Afgelopen week overleed de éminence grise van de Nederlandse tv-journalistiek en bedenker van Brandpunt op 84-jarige leeftijd. Hij was al enige tijd ziek.

• 

• 

• GLIMLACH

‘Niet iedereen lacht altijd terug. Ik liep een keer uit de supermarkt toen op datzelfde moment iemand naar binnen wilde. Het eindigde in een heen-en-weerdansje. Daar moest ik om lachen, maar zij bleef boos kijken. Ik liep verder en stak een fietspad over waar op dat moment keihard een scooter voorbijreed. Op een haar na werd ik geraakt. Als ik niet dat gekke dansje had gedaan met die boze mevrouw, was ik aangereden. Het was dus alsnog een goed moment. Als mensen niet teruglachen, hebben ze jouw vriendelijkheid meestal juist dan nodig. De Drentse componist Daniël Lohues heeft er een mooi liedje over: Aordig doen tegen mensen die niet aordig doen. Gewoon glimlachen dus, ook als je een boze blik terug krijgt. Misschien denkt diegene er daarna wel met een goed gevoel aan terug.’ (Sacha de Boer, 26 juni 2020).

• DROOM

‘Ik wil graag een hond, maar mijn moeder en zusje zijn allergisch. Ik zou dan een grote hond willen, zoals een schaapshond, herdershond of husky. Die zijn schattig en sterk, en dan gaan ze op je springen en met je spelen. ‘Ik wil geen pitbull, want dan zijn andere mensen daar bang voor. Dat snap ik wel, omdat ze soms bijten, ook al ben ik zelf helemaal niet bang.’ (Isabella Azzolino in de Volkskrant, 24 juni 2020).

• MAAR …

‘Ze vroeg of ik op televisie nog naar ‘Derksen’ had gekeken, nog voor ik iets kon zeggen kwam de eigen mening die begon met ‘ik ben geen racist’. Toevallig had ik een paar dagen eerder de aantekeningen teruggelezen die ik maakte toen ik als beginnend verslaggever Pim Fortuyn volgde tijdens diens verkiezingscampagne. Een bijeenkomst van Leefbaar Rotterdam in Woudestein, het stadion van Excelsior, waar iedereen die ik aansprak zijn antwoord begon met ‘ik ben geen racist, maar…’ Ik realiseerde me opeens dat we er bijna twintig jaar over hebben gedaan om het woordje ‘maar’ te verliezen.’ (NRC. Marcel van Roosmalen, 24 juni 2020).

• NIEUWE KATHEDRAAL

Ruslands nieuwste kathedraal loop je niet zomaar even binnen. De bedoeling is dat kerkgangers eerst een uitgebrande tank inspecteren, wat ruïnes van gebombardeerde huizen bekijken en dan door een museum rondom de kathedraal lopen, waarin de gelovigen de hele oorlog tegen nazi-Duitsland beleven aan de hand van levensechte videosimulaties van de zwaarste slagen, geluidseffecten van luchtbombardementen en bezichtigingen van talloze oorlogstrofeeën, zoals MG42-machinegeweren, swastikavlaggen en een globe die Hitler cadeau kreeg van Mussolini. De kathedraal is een van de grootste oosters-orthodoxe gebedshuizen ter wereld en staat 60 kilometer buiten Moskou, aan de rand van een patriottisch park waar Russische kinderen een houten replica van de Reichstag kunnen bestormen. De kerk is binnen twee jaar gebouwd door het ministerie van Defensie en heeft zelfs de kleur van een tank: camouflagegroen. De aanleiding voor de bouw van de kerk zit verhuld in de lengte van het schip: 75 meter, want het is 75 jaar geleden dat het Rode Leger Berlijn bereikte, een overwinning die president Poetin woensdag groots laat vieren met een militaire parade op het Rode Plein. (Volkskrant. Tom Vennink, 24 juni 2020).

• INGEKLEMD VERZET

• 

• 

Een blok woningen uit eind 19de eeuw staat op de nominatie om te verdwijnen en plaats te maken voor nieuwbouw. Woningcorporatie Havensteder heeft besloten de panden in de Wiekstraat in het Oude Noorden te slopen, ondanks dat ze door de gemeente als „waardevolle bebouwing” zijn aangemerkt. Het voornemen voor de Wiekstraat herinnert aan de sloop in 2018 van een woonblok in de Bloklandstraat, eveneens in het Oude Noorden. Ook toen verdween er 19de-eeuwse bebouwing die door de gemeente als waardevol was bestempeld. Nieuwbouw verrees daar aan weerszijden van één oude woning die de eigenaar weigerde aan de corporatie (in dit geval Woonstad) te verkopen. (NRC, Frank de Kruif, 17 juni 2020).

‘In de Bloklandstraat in de Rotterdamse wijk Oude Noorden is de afgelopen weken gesloopt. Een rijtje huizen uit 1903 heeft plaatsgemaakt voor de bouw van zestien nieuwe woningen. Corporatie Woonstad Rotterdam was al eigenaar van de meeste panden, en kocht enkele particuliere eigenaren uit. Op ééntje na dan, op huisnummer 108. (Volkskrant. Bart Dirks, 2018).

Dit relaas doet denken aan de verfilmde roman Publieke Werken van Thomas Rosenboom, waarin de Amsterdamse vioolbouwer Walter Vedder weigert zijn huis te verkopen, overtuigd dat hij een hoger bod kan afdwingen voor hem en zijn buurman. Het boek is gebaseerd op een historisch gegeven: na vergeefse onderhandelingen werd in 1890 het Victoria Hotel aan de Prins Hendrikkade om twee oudere huizen heen gebouwd.

• 

• 

VOOR MIJN BOEKENLIJST :

• Thomas Rosenboom. De grote ronde (26 juni 2020)

Ooit begon Thomas Rosenboom met wandelen omdat hij niet binnen kon zitten zonder eerst buiten te zijn geweest. Nu maakt hij al jarenlang elke dag een wandeling door Amsterdam. Hij wandelt eerst naar het IJ, waar hij zich verwondert over de weidsheid van het water, en loopt dan, via de Prinsengracht, in een brede boog terug naar huis. Onderweg komt hij de vreemdste vogels tegen, zoals de naaktlezer, die geen mogelijkheid onbenut laat de argeloze voorbijganger zijn pindakaaskleurige huid te tonen, of de bellenvrouw, die met zalvende, zegenende gebaren haar zeepbellen oplaat in het midden van de Dam. Maar hij ziet ook allerlei echte vogels, van boomklevers tot tragische meerkoeten en zwanen, terwijl de mooiste vogels van de stad zich voor hem verborgen houden – maar die denkt hij dan toch uit de vogelgids te kennen. In zijn uiterst zorgvuldige stijl vertelt Rosenboom hoe wandelen met Amsterdam als decor hem heeft gevormd, als mens en als schrijver.

• NESCIO

Nescio boekstaafde eerder zijn dagelijkse wandeling. Staat al wat langer op mijn boekenlijst. Ook de wandeling door Amsterdam-Oost moet nog gemaakt worden. Dit stadsdeel was, wat genoemd wordt, de biotoop van de schrijver. Nescio is er opgegroeid en heeft er op diverse adressen gewoond. Voor wie er gevoelig voor is: Koekebakker, Bavink & Bekker hangen tegen het hek van het Oosterpark en beramen plannen om de wereld te hervormen. De Dapperbuurt, langs de gedenkplaatsen voor Nescio en de plekken die belangrijk voor hem waren. In het Oosterpark staat het standbeeld van de Titaantjes. Vervolgens het Linnaeushof, waar de schrijver in verschillende huizen woonde. Ik zal de wandeling eindigen op het oude landgoed Frankendael, waar Nescio zijn laatste jaren zo graag vertoefde.  

• LIVERPOOL KAMPIOEN

Voetbal in Liverpool, een stad met een sterk Keltisch karakter, is veel meer dan een sport. Voetbal is gemeenschapszin – zowel het blauw van Everton als het rood van Liverpool. Voetbal is het ­delen van lief en leed. Voetbal is alles.

• 

‘De verbondenheid met publiek en stad is nergens groter. Het gemeenschappelijke gevoel, de saamhorigheid. Dat komt ook door de twee uitersten van de club; de successen en de rampen. De tragedies van Heizel en Hillsborough, de bekers en titels. De vroeger grootse havenstad viel terug naar diepe armoede toen de scheepswerven sloten en de werkloosheid ongelooflijk groeide. Mensen namen hun toevlucht nog meer tot voetbal. De stad herrees, zeker in de aanloop naar 2008, toen Liverpool de culturele hoofdstad was. De docks zijn opgeknapt, de stad is gepimpt. Ik heb geweldige wedstrijden meegemaakt, ondanks twee knieoperaties in twee jaar (Boudewijn Zenden, 2005-2007). Het lange en kronkelige pad leidt eens naar de deur tot succes. Die explosie na dertig jaar zonder titel is er maar één keer, en dat is nu.’ (Volkskrant. Willem Visser, 26 juni 2020).

• EEN ROEPENDE IN EEN GROEN LANDSCHAP

‘Gratis leenfietsen, windmolens in de stad; politiek activist Roel van Duijn had eind jaren zestig allerlei duurzame ideeën, maar werd nauwelijks serieus genomen. (…) Het Witte Fietsenplan werd als sektarische gekkigheid opgevat. De politie nam de fietsen in beslag. Men vond ons idioot. Er volgden ook arrestaties. (…) Wereldwijd zijn er naar ons voorbeeld al miljoenen leenfietsen. Net als deelauto’s trouwens. Mijn suggestie om autodaken in te richten als tuintje was een grap. Maar zo kreeg ik wel een podium om mijn zorgen te uiten over stinkende uitlaatgassen. Het is helaas nog altijd actueel. Kijk naar Volkswagen en de sjoemeldiesels. Toch vind ik ook elektrisch rijden niet ideaal. De meeste energie komt uit vervuilende centrales. Zorg eerst voor schone energiebronnen, pas dan is het een stap vooruit. (…) De productie van wind- en zonne-energie blijft achter. Binnen Europa is dat aandeel nog altijd marginaal. Vanuit Provo riepen we op tot versobering van energieverbruik. Je kunt de hele wereld wel volzetten met molens en panelen, maar tegen onbeperkt verbruik is niets opgewassen. Het vraagt gedragsverandering. Alles minder. Ook minder auto’s, minder vliegtuigen. Ja, dat botst met vele belangen, maar je ziet hoe de natuur opademt in deze coronatijd. Zo ingewikkeld is het niet.’ (Trouw. Marco van den Berg, 26 juni 2020).