ARBEIDSTHERAPIE
In het stiltegebied aan de rand van Apeldoorn vestigde zich in 1920 het sanatorium Berg en Bosch. Dit sanatorium bood rust en verzorging aan tbc-patiënten. Om patiënten voor te bereiden op terugkeer naar het ‘gewone’ leven en een werkzaam bestaan, ontwikkelde het sanatorium een moderne behandelmethode: arbeidstherapie. Een van de vormen was het produceren van houten speelgoed. In 1933 verhuisde Berg en Bosch naar Bilthoven. Daar werd tot de opheffing van het sanatorium in 1962 ADO speelgoed gemaakt. De sluiting van het sanatorium in 1961 betekende niet het einde van de speelgoedproductie, want in dat jaar nam de Sociale Werkplaats in Zeist de productie over. De naam voor dit speelgoed kreeg de naam ADO; een afkorting die in eerste instantie stond voor Arbeid. Door Onvolwaardigen, maar in 1962 veranderd werd in Apart Doelmatig Onverwoestbaar.
Zilver geschilderde houten dieseltrein met afneembare daken, waaronder rode vulblokken, circa 1934. 
Het kleurrijke houten speelgoed werd ontworpen door Ko Verzuu (1901-1971) die de leiding had over de ADO werkplaatsen. Aangesteld als technisch leider en opgeleid in de weg- en waterbouw, ontwikkelde hij zich in rap tempo als het creatieve brein achter het speelgoed. Hij liet zich bij het ontwerpen van de vele houten auto’s, treinen, blokkendozen, poppenhuismeubels en spellen inspireren door de grote kunstenaars van zijn tijd, onder wie Gerrit Rietveld (1888-1964) en Piet Mondriaan (1872-1944). De combinatie van strakke vormen met een palet van heldere, primaire kleuren verklaart mogelijk ook de grote aantrekkingskracht van het ADO speelgoed.
De kunstcriticus Otto van Tussenbroek schreef in 1931 in De Groene Amsterdammer over het werk van ADO-ontwerper Ko Verzuu: “… ook zijn eerste automodellen bleken wat onbeholpen, doch langzamerhand is hij erin geslaagd de vormsynthese te vinden waardoor, juist door uiterste vereenvoudiging, op zeer gelukkige manier bereikt is, dat wat klein van afmeting is, groot aandoet!”.
De werkmeester bedacht en maakte het houten speelgoed samen met patiënten. In de loop van de decennia werden zo vele nieuwe producten ontwikkeld, waaronder kindermeubeltjes en educatieve schoolmaterialen. De prikpen- en scharenblokken werden op vrijwel alle kleuterscholen gebruikt. Voor alles werden duurzame materialen gebruikt, in het bijzonder beukenhout en berkenmultiplex. De afwerking met laksoorten was milieuvriendelijk en gifvrij. Het waren producten van hoogwaardige kwaliteit met een jarenlange gebruikswaarde.
In 1947 schreef de Biltsche en Bilhovensche Courant: “Nergens nog zagen wij in het naoorlogse Nederland, ook niet op de jaarbeurs, een dergelijke fraaie collectie speelgoed met zulke heldere frisse kleuren”. Door de prijsstelling was ADO helaas toch vooral weg- gelegd voor de beter gesitueerden, daar deden reclameteksten als, ‘mooi, sterk en niet duur’ niets aan af. De meisjes werden overigens niet vergeten want naast auto’s en blokkendozen werden ook poppenzitkamers met bijbehorende meubeltjes vervaardigd, vaak in een sfeer en in kleuren die onmiskenbaar aan De Stijl deden denken.
De collectie ADO speelgoed is in 2009 aangekocht door het museum CODA in Apeldoorn. Een impressie van het werk.
- EEN BLOG N.A.V. EEN TENTOONSTELLING IN HET MUSEUM CODA (20 September – 28 februari 2021).
Eén antwoord op “ACHTERWERK IN DE KAST – ado”