LOGBOEK – week 41 – 2020

• IS TRUMP ZIEK?

• 

* Volkskrant, 5 oktober 2020.

‘De president van de Verenigde Staten is ziek, maar hoe ziek precies weten de Amerikanen waarschijnlijk pas als hij weer beter is – of dood. Met Donald Trump werd vrijdag ook de waarheid opgenomen in het Walter Reed ziekenhuis, en daarmee brak een periode aan van dubbele speculatie. Eén: wat is de toestand van de president? Twee: wie kan überhaupt het antwoord geven?’

---

• ER IS GEEN EIND IN ZICHT

*Kustaw Bessems. Volkskrant, 2 oktober 2020.

• 

‘Het is niet zeker of er een goed werkend vaccin komt, laat staan wanneer. Het is niet zeker in hoeverre behandelingen of sneltests uitkomst kunnen bieden. ‘De meesten van ons hebben nooit werkelijke maatschappelijke ontwrichting meegemaakt. We leven op een van de rijkste, veiligste, meest vrije en stabiele plekken die waar dan ook ter wereld hebben bestaan. Niets heeft ons getraind voor deze extreme omstandigheden. En dus lijken alle reacties die we nu zien volkomen normaal. De ongerustheid en de angst. Maar juist ook het vluchtgedrag en het schijt hebben aan de regels. Het doen alsof het virus een griepje is of niet bestaat. Zelfs het verzinken in complottheorieën, de woede en agressie. Dat gedrag is schadelijk, maar het is niet raar. Want corona is niet alleen ontwrichtend, het is er ook overal en altijd. Er valt niet aan te ontsnappen, behalve in afleiding of ontkenning. Je werkplek, je reis, je planning, een begroeting van geliefden: niets is meer vanzelfsprekend. Zelfs degenen die elkaar nog de hand drukken of knuffelen, beseffen dat dat een bewuste keuze is en doen het dus niet onbevangen.’

(…)

Veel burgers moeten misschien nog wennen aan de ernst en verder uitzoeken hoe ze een rijk, plezierig leven kunnen leiden ondanks alle onzekerheid en zonder te ver van de harde werkelijkheid af te drijven. Maar ook politici en deskundigen hebben onder ogen te zien waarvoor zij staan. ‘Het laatste dat ik wil is dat mensen naar mij luisteren’, zei premier Rutte pas. Zijn taak beschreef hij als ‘de mensen vertellen wat de situatie is’. Helaas, mijnheer de minister-president, de geschiedenis heeft anders voor u bepaald. Geen vluchtgedrag meer. Geen wensdenken en schijncontrole. Voor zowel burgers als bestuurders is het nu echt tijd om het monster vol in de bek te kijken.’

---

• MET DE KENNIS VAN NU

• 

Sheila Sitalsing. Volkskrant, 6 oktober 2020

‘Het zijn de tijden van dorhout-populisme. Van ouderen die als gevolg van paniekerig en onachtzaam crisismanagement in eenzame opsluiting zijn verpieterd – dat wordt straks het hartverscheurendste deel van de parlementaire enquête coronabeleid die ongetwijfeld komen zal, met huilende mensen en veel ‘met de kennis van nu’-spijtbetuigingen-. Van een deftige commissie van medici en ethici die adviseert om bij overvolle IC’s jong voor oud te laten gaan – wat is eigenlijk de status van dit draaiboek ‘Triage op basis van niet-medische overwegingen voor IC-opname in de covid-19-epidemie’ nu de IC’s weer aan het vollopen zijn?-. Van ouderenuurtjes bij supermarkten, van driftige discussies over wie wanneer beslag mag leggen op de ruimte buitenshuis, van kleinkinderen die opa en oma niet mochten zien en toen weer wel en vervolgens toch maar liever niet.’

---

• TYPETJES

Joris Henquet. Volkskrant, 6 oktober 2020

• 

• 

• 

• 

‘Gegarandeerd ongeautoriseerd’ staat er op de cover van de Koot & Bie Encyclopedie. Het is een variatie op de bekende mattenklopper met de tekst ‘goedgekeurd door het Simplisties Verbond’, aldus Richard Groothuizen, die voor zijn encyclopedie geen officiële toestemming of medewerking heeft gekregen van Kees van Kooten en Wim de Bie. De Bie reageerde op Twitter: ‘Simplisten Opgelet! Er ligt een zogeheten Koot & Bie Encyclopedie in de boekhandel. Op simpelsite.nl echter valt van oudsher (en gratis) het geautoriseerde overzicht van ons werk te genieten. Kees van Kooten en Wim de Bie.’

DR. CLAVAN

‘Deze Oost-Europa-deskundige maakte voor het eerst zijn opwachting in 1989, na de val van de Muur. Toen was hij technisch werkloos geworden, want het hele oosten van Europa viel uit elkaar in allerlei aparte staten. Clavan was gebaseerd op het stereotype figuur van ‘de deskundige’ uit actualiteitenrubrieken. Zijn kenmerk is dat je nooit ook maar iets wijzer van hem wordt: hij herformuleert de vraag die hem wordt gesteld, husselt het door elkaar, en dat was dan zijn antwoord.

‘Ook in de coronacrisis zie ik regelmatig een dr. Clavan-achtig type opduiken. Vorige week nog werd op tv een professor een vraag gesteld over het nieuwe vaccin. Die man ging de vraag heel stroperig en traag herformuleren. Er kwam geen antwoord. Toen dacht ik: heeft hij Van Kooten en de Bie nooit gezien?’

DE VIEZE MAN

‘Een razend populair typetje, dat in 19 sketches te zien was. Een verwaarloosde, ongeschoren man in lange jas, die niet zelden seksueel getinte opmerkingen maakte. De inspiratie werd Kees van Kooten in de schoot geworpen. In 1981 liet hij zijn hond uit in het Spanderswoud in Hilversum en kwam hij een man tegen die schichtig om zich heen keek en zei: ‘Ga je dat pad af? Moet je niet doen, daar zijn twee homo’s bezig met elkaar.’ Kees ging kijken en zag niemand, de man had het verzonnen. Toen hij diezelfde dag nog aan zijn grimeur Arjen van der Grijn vertelde over het voorval, zei Van der Grijn: ‘Wij kunnen wel wat met zo’n type.’

‘Ik zie tegenwoordig veel Vieze Mannen lopen. Laatst nog zag ik in het winkelcentrum in Hilversum zo’n morsig type lopen hamsteren.’

JACOBSE & VAN ES

‘De Haagse ‘vrije jongens’ F. Jacobse en Tedje van Es, het beroemde duo dat op allerlei sluwe manieren en met louche handeltjes geld probeerde bij te verdienen. Kees heeft ooit verteld wat de reden is om Jacobse & Van Es in het programma te hebben: zij belichamen de verloedering van Nederland. Zoals malafide tuinbedrijfjes die je huis komen klaarmaken voor de winter, of de frauderende loodgieters. Zij laten zien wat er mis is in Nederland.

‘In 1979 boekten Jacobse & Van Es groot succes met de Tegenpartij, de politieke partij voor ‘alle Nederlanders die niet meer tegen Nederland kenne’. Altijd als ik sindsdien de opkomst heb gezien van politici als Rita Verdonk, Geert Wilders of Thierry Baudet, moest ik aan Jacobse & Van Es denken. Om de zoveel jaar zie je iemand opstaan om in de politiek het geluid van het volk te vertegenwoordigen. Het is van alle tijden.’

---

• ZINVOL LEVEN – VERHALEN VERTELLEN

Fokke Obbema stelt op 4 oktober 2020 vragen aan Philip Bloom (Volkskrant).

*Wat is voor u een zinvol leven?

‘De kosmische realiteit is dat over ­enkele miljarden jaren de zon dooft, wat op de schaal van het universum niets bijzonders is – niemand zal de aarde of de mens missen. Maar die zinloosheid telt voor ons niet, wat ertoe doet, is onze emotionele ervaring. Het is een prachtige evolutionaire truc dat wij sterven met de overtuiging dat ons leven betekenis heeft gehad. Als diersoort zijn we even zinvol als een kakkerlak, maar anders dan dat dier kunnen wij aan ons leven zin geven. Daaraan hebben we dringend behoefte, we zijn de aapjes die zin zoeken.’

*Dat klinkt alsof het gek is dat te doen?

‘Ja, dat is het ook. Het leidt ertoe dat mensen bereid zijn de grootste absurditeiten te geloven. Neem het christendom. Eerst schept God de mens en dan doet die iets wat God niet goed vindt. Waarna God de mens wil vergeven, maar daartoe moet hij eerst zijn eigen zoon worden en zich vervolgens dood laten doodmartelen door zijn eigen schepselen. Hoe verzin je het? Dat mensen bereid zijn zoiets te geloven, komt door de erkenning die het geeft, want met het geloof behoren ze tot een gemeenschap. Erkenning is net zo’n sterke behoefte van de mens als zoeken naar zin. Samen met seks en angst behoort het tot de voornaamste drijf­veren in ons leven. Het staat voor: worden gezien, erbij mogen horen. Dat verloopt via zin en die verschaft de mens zich traditioneel via het geloof.’

*Hoe nodig zijn verhalen?

‘Je ziet de behoefte al bij kleine kinderen. Die hunkeren naar verhalen, omdat ze onderdeel van een groter geheel willen zijn. Die willen honderd keer hetzelfde horen, omdat ze instinctief begrijpen: de mechanismen van een verhaal heb ik nodig om te kunnen leven. ‘Zonder verhalen zouden we de wereld als chaotisch ervaren. Daar kunnen we niet mee omgaan, dat is te demotiverend. Daarom vertellen we onszelf bijvoorbeeld het verhaal: als we iets zinvols doen, heeft dat een zinnig gevolg en als je iets goeds doet, leidt dat tot iets goeds. Dat motiveert en geeft structuur. Bij voorkeur bedenken we ook een spanningsboog, ook al zit die niet in het leven zelf – alles om de chaos te bedwingen.’

---

• EEN DICHTER

Mirjam van Hengel. Volkskrant, 8 oktober 2020.

‘De Amerikaanse dichter Louise Glück (77) heeft de Nobelprijs voor Literatuur gewonnen. Ze heeft ‘een onmiskenbaar poëtische stem, die met sobere schoonheid het individuele bestaan universeel maakt’, zegt het Nobelcomité. Ze schrijft het soort poëzie dat je er bij wil hebben op het moment dat het leven vraagt om rake, betekenisvolle teksten zonder valse sentimenten. Dat komt door haar taal, die direct is en verstaanbaar, en door de toestemming die ze je daarmee verleent om je te herkennen in wat ze schrijft. ‘Mother died last night, / Mother who never dies.’

Wijkend licht

(vertaling Erik Menkveld, uit Raster, 2004)

Jullie leken net kleine kinderen,

altijd tuk op een verhaal.

En ik had er al zo veel verteld;

ik had genoeg verzonnen.

Dus gaf ik jullie potlood en papier.

Ik gaf jullie pennen van riet

dat ik zelf sneed, middagenlang in de dampige velden.

Schrijf jullie eigen verhaal maar, zei ik.

Hoe mooi sluit deze strofe niet aan bij het vorige berichtje waar de hunkering van kinderen genoemd wordt naar verhalen.

---

• GETUIGENIS

Volkskrant, 6 oktober 2020.

Intensive care-verpleegkundige Laurien Kuipers (26), Amsterdam UMC:

‘Hans was overgeplaatst uit een ander ziekenhuis, hij kwam eind januari doodziek bij ons binnen. Een jonge man nog, begin veertig, met een raadselachtige aandoening. Hij was halfzijdig verlamd geraakt, kon niet meer slikken, na verloop van tijd moest hij worden beademd. Er werd gedacht aan een ontsteking van de hersenstam, veroorzaakt door het herpesvirus, de artsen overlegden zelfs met buitenlandse neurologen. Maar bloedonderzoek, scans, een beenmergpunctie, niets kon duidelijkheid geven. ‘Zijn vrouw Marleen kwam elke dag op bezoek, ze was hoogzwanger van hun derde kind, maar het ging zo slecht met hem dat hij niet bij de geboorte zou kunnen zijn. Samen met een collega heb ik geregeld dat ze in ons ziekenhuis kon bevallen, zodat ze nog een beetje bij elkaar in de buurt waren. Op het letterbord had hij een boodschap geschreven en hij vroeg mij om die door te geven. Wil je haar zeggen, schreef hij, dat ik van haar hou tot de maan en terug? Die maandag ben ik heen en weer gelopen tussen de intensive care en de afdeling verloskunde, twee etages hoger. In de loop van de middag zijn ze gaan facetimen. Er is een foto waarop hij de telefoon vasthoudt die zijn pasgeboren zoon in beeld brengt. Hij was zo blij met Gijs. ‘Wat was hij gemotiveerd om weer beter te worden, hij moest naar huis, zei hij, naar de kleine Gijs, en naar zijn twee andere kinderen Stan en Anna die hem al zo lang niet hadden gezien. Na twee maanden kwam hij in aanmerking voor een experimentele behandeling, we hadden goede hoop dat hij daarna naar een revalidatiecentrum zou kunnen. We deden van alles om hem te helpen, regelden dat zijn vrouw een keer naast hem in bed kon liggen, en ook zijn pasgeboren zoontje heeft hij een paar keer kunnen vasthouden. Alleen ’s nachts kwamen de waanbeelden, hij werd vaak zo bang. Dan vroeg hij of ik over mezelf wilde vertellen en hij onthield alle details. Zo ontstond een band die steeds hechter werd. Ik ben zo blij dat jij er bent, zei hij vaak, want jij was erbij toen Gijs werd geboren. ‘Een week of zes na zijn opname begon ook bij ons de ic vol te stromen met coronapatiënten. Steeds meer bedden werden gereserveerd, hij moest een paar keer verhuizen. Het maakte hem angstig, dat coronavirus krijgt me te pakken zei hij, ik moet alert blijven. ‘En toen gebeurde waar hij zo bang voor was. Voorafgaand aan de nieuwe behandeling werd hij voor de zekerheid op corona getest. De test bleek positief. We werkten zo veilig als maar kon, toch moet hij de besmetting in het ziekenhuis hebben opgelopen. ‘Hij moest razendsnel naar een geïsoleerde afdeling, zijn vrouw mocht niet meer langskomen. De eerste avond ging het nog prima, toen ik aan mijn avonddienst begon, zat hij naast zijn bed een filmpje te kijken. Hij was fit, maakte grapjes. Maar de avond erna zag ik al bij binnenkomst aan de blik in zijn ogen dat het mis was, ik kende hem te goed. Huilend zat ik op de fiets naar huis. Hij gaat dood, dacht ik, en hij laat drie jonge kinderen achter. ‘Die nacht heeft hij een zware epileptische aanval gehad. Op de foto’s zie je dat hij er toen al niet meer was, zijn blik gaat dwars door je heen. Zijn vrouw stuurde me een filmpje dat ze voor hem had gemaakt, met beelden van de kinderen en zijn lievelingsmuziek eronder. Ze vroeg me of ik dat wilde afspelen. Dat heb ik gedaan, ik heb staan huilen achter mijn masker.’

---

Raoul du Pre. Volkskrant, 7 oktober 2020

Julius Vischjager, vermaard en geliefd rekwisiet van het Binnenhof, is overleden. Als hoofdredacteur en enig medewerker van The Daily Invisible groeide hij in de afgelopen decennia uit tot een bekende verschijning op het politieke toneel. Jarenlang stelde hij op de wekelijkse persconferentie na de ministerraad de laatste vraag aan opeenvolgende premiers, van Dries van Agt tot Mark Rutte. Vischjagers lichaam werd dinsdagochtend gevonden in de Ringvaart nabij zijn huis in Amsterdam-Oost, zo is van diverse kanten bevestigd. Hij is 83 jaar geworden.

Met zijn vaak wat morsige verschijning, zijn plastic tassen volgepropt met zijn eigen handgeschreven krantjes en partituren– hij was een begenadigd pianist – was Vischjager sinds de jaren ’70 niet weg te denken uit de Nederlandse politiek. Trouw liep hij congressen, lezingen, presentaties en persconferenties af, waarvan hij op onnavolgbare wijze verslag deed in The Daily Invisible, die hij vervolgens probeerde te slijten in cafés en in de trein tussen Den Haag en Amsterdam. ‘Ik heb meer vrienden dan lezers’, zei hij vaak. Op de Amsterdamse radiozender Salto1 had hij een tijd zijn eigen radioprogramma, Hoe bedoel U?

Zo stelde hij eens een vraag aan Balkenende

---

• ONDERZOEK NAAR KOLONIALISME

Rudger van der Hoeven. Groene Amsterdammer, 7 oktober 2020.

‘Er is over die dekolonisatie de laatste jaren nogal wat verschenen: over Nederlandse oorlogsmisdaden tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, over de verdoezeling daarvan door de Nederlandse regering, en over de schuldbetalingen die Nederland daarna nog van Indonesië eiste. De meeste aandacht trok het proefschrift De brandende kampongs van Generaal Spoor van Rémy Limpach, dat in 2016 in Nederland verscheen. De Nederlandse regering verwees er expliciet naar bij de aankondiging dat een groot onderzoeksproject zou worden gefinancierd, ‘vanwege nieuwe signalen van structureel geweld’ tijdens de dekolonisatie.

Remco Raben, onderzoeker bij het dekolonisatieproject: ‘Er is in Nederland veel meer aandacht ontstaan voor het geweld van het kolonialisme: incidenteel geweld, maar ook economisch geweld, slavernij, systematisch geweld. Dat is winst voor historici, die te danken is aan activisten die het op de maatschappelijke agenda hebben gezet. Maar aan deze geschiedschrijving kleeft wel een nadeel: het levert een wat binaire geschiedschrijving op: centraal staan goed en fout, wit daderschap en donkere slachtoffers. Voor een deel klopt dat frame, want geweld en dwang waren realiteit en verdienen alle aandacht, maar het houdt toch het perspectief en het initiatief bij de westerling. Een de-koloniaal perspectief zou de Indonesiërs centraal stellen.’

Het is niet makkelijk om de ontwrichting van het kolonialisme centraal te stellen en toch recht te doen aan het eigen initiatief van de gekoloniseerden, denkt Raben. ‘Met een schuldgeschiedenis van het Westen geven we de geschiedenis niet terug aan de gekoloniseerden, het blijft dan westerse geschiedenis. Maar het is duidelijk een nieuwe trend om dat te proberen. Ik hou ook het meest van studies waarin dat goed lukt. Zoals Ethan Mark, die met Japan’s Occupation of Java een schitterend boek schreef over hoe Indonesische intellectuelen reageerden op de Japanse bezetting. Dat geeft een totaal andere blik op de Tweede Wereldoorlog op Java dan de traditionele focus op Nederlanders in kampen.’

---

Op de tentoonstelling Dossier Indie wordt gepoogd om een beeld te verkrijgen van de kolonisatie vanuit het gezichtspunt van de gekoloniseerden. Zo laat de fotograaf Stacii het verhaal zien van degenen die slachtoffer van de kolonolisatie waren. Hij reisde hiervoor naar Indonesië en ging hier op zoek naar de sporen van de Nederlandse aanwezigheid. Merdeka is een veelgebruikte term in de Indonesische en Molukse gemeenschap en betekent vrijheid/onafhankelijkheid. De expo is een persoonlijke reflectie op de koloniale erfenis die hij aantreft in het Indonesië en Nederland van vandaag de dag.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

---