1. I’M BINCK

BRAM HEIJKERS & GERT-JOOST PEEK

Bram Heijkers werkt sinds 2002 binnen de stedelijke vernieuwing, als senior beleidsadviseur. Sinds 2016 is hij als zelfstandig adviseur actief in de Haagse Binckhorst.

Gert-Joost Peek, bestuurslid van de Stichting I’M BINCK, is lector aan de Hogeschool Rotterdam en eigenaar van SPOTON Consulting, 

• ACTIVITEITEN:

I’M BINCK organiseert, stimuleert en promoot activiteiten die waarde toevoegen aan de ontwikkeling van dit gebied. De Binckhorst is in de toekomst een authentiek, circulair en inclusief werk- en woongebied. De activiteiten die I’M BINCK zelf organiseert/heeft georganiseerd, zijn Netwerkbijeenkomsten, I’M BINCK-festivals, Ronde Tafels en Tours. Deze activiteiten worden in het navolgende beschreven.

• NETWERKBIJEENKOMSTEN

Met de maandelijkse netwerkbijeenkomsten creëert I’M BINCK een levendig netwerk in de Binckhorst met het doel ‘kruisbestuivingen’ en samenwerking te stimuleren. De bijeenkomsten bieden ondernemers uit de Binckhorst en de Haagse regio en andere bij de Binckhorst betrokkenen een platform om elkaar beter te leren kennen en op de hoogte te raken van elkaars kennis, diensten en producten. Elke netwerkavond presenteren vier verschillende bedrijven uit de Binckhorst zich en laten ze zien waar zij nu en in de toekomst mee bezig zijn. Dat kan gaan om producten en diensten maar ook om bijzondere machines of materiaalinnovaties. Aansluitend hierop is er alle ruimte om tijdens een borrel informeel te netwerken en verder te praten over het bestaande aanbod aan bedrijvigheid en de vele mogelijkheden daarvan. Menige samenwerking is hier al tot stand gekomen.

De gemeente Den Haag verhuurt Apollo 14 aan innovatieve en creatieve ondernemers 

Op 31 oktober 2018 bijvoorbeeld werd de netwerkbijeenkomst gehouden in het bedrijfsverzamelgebouw Apollo 14: “Wij nodigen je van harte uit voor de I’M BINCK-Netwerkbijeenkomst #54. Deze keer zijn we te gast bij Q42. Q42 ontwikkelt al bijna 20 jaar apps, websites, connected devices, games, robots, AI- en VR-toepassingen. Bij velen als technisch innovatief internetbureau bekend, maar zelf voelen de 80 Q’ers zich vooral nerds die houden van heel goed programmeren. En van dingen maken met impact voor eindgebruikers. Dat doet Q42 voor klanten als Philips, KLM en Rijksmuseum, maar ook vanuit op zichzelf staande ventures, zoals LessonUp, TurtleBlaze en Hack The Planet.” 

• I’M BINCK FESTIVALS

Met het jaarlijkse Festival toont I’M BINCK de bestaande rijkdom van de Binckhorst aan een breed publiek. In het festival staat centraal wat er geproduceerd, gedacht en gemaakt wordt in de Binckhorst en wordt het gebied als proeftuin voor de toekomst getoond.

De vijfde en voorlopig laatste editie van dit eigenzinnige festival trok op vrijdag 6 oktober 2017 veel bezoekers naar de Haagse Binckhorst met 24 uur durend programma. Eén dag en één nacht was de Binckhorst ‘proeftuin van de toekomst’. De ochtend startte met een ontbijt waarop 80 ondernemers elkaar inspireerden. Later in de middag, nadat velen op een van de tours het gebied hadden verkend, werd tijdens de Binckhorst Top 2017 door een breed panel van politici, ondernemers, ontwikkelaars, een bank en I’M BINCK onder grote belangstelling gereflecteerd op hoe samen te werken aan de toekomst van de Binckhorst. Onderwerpen van oude en nieuwe ambachten, impulsen aan circulaire economie in het gebied, meer zichtbaarheid voor de bestaande Binckse rijkdom en zelfs een pilot waterstof-autodelen kwamen aan bod. Conclusie: minimaal 1% (1,5 ha) tot permanente ‘tijdelijke (circulaire) experimenteerruimte’ bestempelen! Ook werden tijdens de Top de door I’M BINCK en partners uitgewerkte Kernwaarden Binckhorst 2017-2030 aan de wethouder overhandigd. Hierover verderop in dit essay meer. Op de Innovatie & Foodmarkt, onderdeel van het festival, presenteerden ondernemers hun unieke producten. Bezoekers konden in de avond genieten van dans, lekker eten, muziek, film, de avontuurlijke Binck Bang nachtexpeditie. Voor wie er geen genoeg van kon krijgen was er tot slot de Urban camping, open tot de volgende ochtend. 

I’M BINCK 2017: https://youtu.be/pM7oOKR7k3Q

• RONDE TAFELS

Met de Ronde Tafels Binckhorst brengt I’M BINCK sinds 2015 alle partijen bij elkaar die met de gebiedsontwikkeling te maken hebben: de gemeente, kleine en grote bedrijven en ontwikkelaars. Er wordt onderzocht of het gedeelde belang, namelijk een goed en interessant functionerende Binckhorst kan worden ingezet voor het formuleren en uitwerken van een aantal ambities voor het gebied. En waar mogelijk voor samenwerking of een gedragen input voor gemeentelijke plannen.

De inbreng en inzet van een gevarieerd en representatief gezelschap is hierbij dan ook van belang.  De gemeente gebruikt de Ronde Tafels vaak om vorderingen in planvorming en aanpak toe te lichten en om input te vragen. Ook koppelen werkgroepen hun bevindingen terug.

De Ronde Tafel bijeenkomsten zijn in de regel eens in de twee maanden, gemiddeld nemen zo’n 25-40 mensen deel. Met de deelnemers is besloten naast een plenair deel, waar men elkaar over en weer informeert, ook in thema-werkgroepen aan de slag te gaan. Er zijn werkgroepen rond thema’s: mobiliteit, duurzaamheid/ circulaire economie, omgevingswet en rond deelgebieden. Een inclusieve en coöperatieve ontwikkeling staat centraal.

Alles bij elkaar is er een breed en stevig netwerk van betrokkenen rondom de ontwikkeling van de Binckhorst ontstaan.

• TOURS

I’M BINCK krijgt regelmatig de vraag van geïnteresseerde partijen als overheden, bedrijven en onderwijsinstellingen om tours door het gebied te organiseren. Elementen van de tours zijn op maat gemaakte audiovisuele presentaties, fiets- of wandeltochten, en een kijkje in de keuken bij diverse ondernemers. Ook worden thematours         aangeboden op bijvoorbeeld het I’M BINCK festival, de Dag van de Architectuur of tijdens het Bier & Braadfestival. Thema’s zoals de ‘Bier en hop-tour’, ‘Oude en nieuwe ambachten’ en ‘Ontdek verleden, heden en toekomst van de Binckhorst’.

• DE VIJF KERNWAARDEN ^[1]  

Begin 2017 raakten de ontwikkelingen in een stroomversnelling door een aantrekkende economie en steeds meer interesse van ontwikkelaars. Ook het besluit van de gemeente Den Haag om 5000 woningen aan het gebied toe te voegen droeg daartoe bij. Voor I’M BINCK was de voor de hand liggende stap om allereerst met een brede groep betrokkenen een aantal kernwaarden van dit gebied te benoemen. Kernwaarden die breed gedeeld zouden worden en die de komende periode als referentie kunnen worden gebruikt bij de verdere ontwikkeling van het gebied. Van individueel gebouw via bouwblok tot de hele Binckhorst en daarbuiten. Daartoe werd een werkgroep gevormd waarin diverse ‘bloedgroepen’, te weten oorspronkelijke ondernemers, ondernemers uit de heringerichte bedrijfspanden als de Caballerofabriek en Binck 36, nieuwe bewoners uit het heringerichte Junoblok en ontwikkelaars. Deze werkgroep leverde een voorstel op voor vijf Kernwaarden, uitgewerkt in woord én beeld. Woorden omdat die gemakkelijk gedeeld kunnen worden en veel beleidsstukken vooral in woorden zijn gevat. Beelden omdat ontwikkelaars vaak met beelden werken, en iedereen een eigen beeld heeft bij bijvoorbeeld zo’n woord als rauw. Door diverse beelden in een moodboard samen te brengen, ontstond een (letterlijk) beeld van mogelijkheden. Op die manier werden de relatief breed te interpreteren kernwaarden specifieker.

Tijdens individuele gesprekken en een goed bezochte zomerborrel in 2017 werden de kernwaarden aangevuld met extra ideeën en beelden vanuit de I’M BINCK  achterban. De woorden en beelden werden eveneens vertaald naar een aantal concrete aanknopingspunten (“Wat hebben we nodig”) voor beleid en ingrepen. De uiteindelijke vijf kernwaarden zijn vervolgens aangeboden aan de lokale politiek, met het idee dat politieke partijen, in het verkiezingsjaar 2017, onderdelen konden overnemen in verkiezingsprogramma’s en vervolgens in het nieuwe collegeprogramma. 

1. AUTHENTIEK, AMBACHTELIJK WERK-WOONGEBIED

De Binckhorst, al 100 jaar Den Haags grootste binnenstedelijke werkgebied, heeft een rijke, ambachtelijke geschiedenis die nog steeds zichtbaar is. Door inzet op ambachtelijkheid en slim (her)gebruik van karakteristieke panden en plekken houdt het gebied die unieke eigenheid vast en biedt tegelijkertijd plaats aan nieuwe economische functies en woonfuncties.

2. RAUWE, SPANNENDE RAFELRANDEN

De aantrekkingskracht en uniciteit van de Binckhorst binnen de stedelijke omgeving van Den Haag leunt voor een groot deel op haar rauwe, industriële imago. Niet té aangeharkt, met spannende plekken en routes, verrassingen als een boot op een parkeerplaats en veel contrast. Waar werken en wonen samenkomen schuurt het onvermijdelijk, maar schuring leidt tot glans in plaats van vertrutting en saaiheid.

3. GROTE DIVERSITEIT, LEIDEND TOT DIVERSITEIT EN INNOVATIE

De Binckhorst biedt op allerlei vlakken een grote diversiteit. Ze herbergt een grote variatie aan ondernemers van blauwe boord tot maatpak. Ambachtelijke handwerkers, creatievelingen en sociaal ondernemers vinden allen een plek. Aan bedrijven, van zzp-ers en familiebedrijven tot grote ondernemingen. Aan goedkope ateliers, startersplekken, bedrijfsverzamelgebouwen en dure kantoren. Aan populaire en experimentele Haagse cultuurvormen zoals muziek en dans. En in de nabije toekomst aan een diverse groep bewoners van sociale huur tot dure koop.

4. DYNAMISCHE EXPERIMENTEERRUIMTE

Ondernemerschap en innovatie bloeien bij dynamiek, ruimte voor spontaniteit en experimenten. Dat wordt gestimuleerd door niet te veel gebruiksmogelijkheden van het gebied vast te leggen in regels of de ruimtelijke inrichting.

5. DE VERRASSENDE HAAGSE WATERKANT

Als binnenstedelijke tegenhanger van de zee bieden de Trekvliet en de Binckse havens recreanten, sporters en vervoerders uit Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk en verder een grote hoeveelheid gebruiksmogelijkheden.

• HOE NU VERDER?

Op de Ronde Tafel-bijeenkomst van 12 november 2018 maakte de voorzitter van Stichting I’M BINCK publiekelijk de rekening op en stelde vast dat het financiële voortbestaan van de stichting onzeker was. Ondergaat deze bottom-up beweging hetzelfde lot als vergelijkbare initiatieven in Utrecht, waaronder Meer Merwede in de Merwedekanaalzone en Amsterdam en Glamour Manifest in Amstel III? ^[2]  Tijdens de crisis droegen zij, net als I’M BINCK, bij aan de ideevorming van en zetten hun gebied op de kaart als kansrijke ontwikkeling. Maar zij kwamen niet terug in de volgende fase van de gebiedsontwikkeling en verdwenen van het toneel. Het is in wezen de vraag hoe duurzaam deze initiatieven zijn. Franke et al. vragen zich af of hoe de waarde van dergelijke lokale initiatieven blijvend wordt erkend en hun bestaan gecontinueerd wordt. “Veel interessante initiatieven en organische gebiedsontwikkelingen bungelen aan een zijden draadje, gespannen met veel energie, creativiteit en inzet, maar zonder een gezonde financiële basis en financiële perspectieven voor de stakeholders. Ze leunen niet zelden op een individuele drive of idealisme, korte termijndoelen, goodwill en steun (subsidie) van derden. Een duurzame langetermijnstrategie met (een) verdienmodel(len) ontbreekt vooralsnog”. ^[3]

De vraag is of I’M BINCK een blijvende betekenis kan vervullen in de verdere planvorming en –ontwikkeling van het bedrijventerrein. De subsidies voor I’M BINCK zijn opgedroogd en is het hoogst onzeker of I’M BINCK mee kan gaan in de volgende ontwikkelfase. Dat terwijl er nog veel besluiten over de inrichting moeten worden genomen, waarbij participatie van huidige en toekomstige gebruikers en nieuwe inzichten nuttig zijn. Een volgende ontwikkelingsfase die gaat komen met het zogenoemde Omgevingsplan Binckhorst, naar invulling van de Omgevingswet die in 2021 in werking treedt.^[4]  Deze zal, naast een aanpassing aan de geactualiseerde gebiedsaanpak richting 3.0 vragen om een verandering van de eigen rolopvatting en de organisatie. 

* CAMPAGNE – WE ARE BINCK 

I’M BINCK heeft begin 2019 ingezet op het verkrijgen van een bredere financiële basis, spreiding van financiële risico’s en continuïteit om haar basisactiviteiten.

“Wij hopen om in de komende maand het beoogde doel van €10.000 te gaan halen. Maar dan hebben we wel nog jouw hulp nodig! Dus ook jij kunt nog steeds partner van ons worden en met jouw bijdrage het mede mogelijk maken dat we onze basisactiviteiten in de Binckhorst zoals de netwerkbijeenkomsten, de Ronde Tafels en tours ook tot einde 2019 kunnen continueren”.

Medio 2019 is de beoogde 10.000,- euro door partners uit het gebied en sympathisanten nagenoeg bijeengebracht. Ook heeft I’M BINCK een subsidieaanvraag ingediend bij Fonds 1818. Samen met een kleine bijdrage van de gemeente is daarmee het voorbestaan van de stichting voorlopig veiliggesteld. Dit betekent dat er in 2020 de basisactiviteiten zoals de netwerkbijeenkomsten en ronde tafels gecontinueerd kunnen worden. 

• WORDT VERVOLGD

I’M BINCK heeft zich voor het vervolg als primair doel gesteld om de kernwaarden als leidende principes te borgen en te vertalen naar de toekomst, zodat deze deel blijven uitmaken van de visievorming en de concrete ontwikkelingen.  De geformuleerde kenwaarden zijn naar zeggen nog niet concreet genoeg, ze zijn nog breed interpretabel. Ze zijn nog niet verbonden aan de besluitvorming rond grondverkoop en vergunningen. De kernwaarden worden in het Stadslab met een brede groep betrokkenen verder uitgewerkt.^[3] De geformuleerde kenwaarden zijn nog niet concreet genoeg, ze zijn nog breed interpretabel. Ze zijn nog niet verbonden aan de besluitvorming rond grondverkoop en vergunningen. De kernwaarden worden in het Stadslab verder uitgewerkt. Daar wordt een vertaalslag gemaakt door met lokale ondernemers en nu ook met experts van buiten het gebied, te gaan verkennen waar en hoe de gebiedskenmerken waarneembaar zijn, en hoe men deze kan behouden en versterken, zelfs als er nieuwe ontwikkelingen komen. Ter illustratie de volgende uitwerkingen:

• BINCK PRAKTIJK ACADEMIE. Met dit initiatief wil I’M Binck werken, leren en werkzoekenden aan elkaar verbinden. Binckhorst is onderdeel van stadsdeel Laak. Een stevig deel van het aanwezige arbeidspotentieel wordt niet benut, terwijl ondernemers in de Binckhorst opzoek zijn naar werknemers en er veel werk in de bouw en als onderdeel van de energietransitie aankomt. De Binck Praktijk Academie koppelt vraag en aanbod, door het organiseren van praktische korte werk-leertrajecten met en bij ondernemers in het gebied.
• VERBREDING VAN HET NETWERK MET BEWONERS. Met de woningbouw groeit het aantal inwoners van de Binckhorst snel. I’M BINCK wil deze mensen ook graag laten kennismaken met de bestaande rijkdom van hun nieuwe woonplek en betrekken bij de verdere ontwikkeling ervan. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de stichting een bewonersvereniging wordt, maar vanuit het doel van een inclusieve Binckhorst zijn bewoners een essentiële doelgroep. De grote aantallen vergen echter een uitbreiding van de bestaande aanpak.
• ICT. I’M BINCK gaat haar ICT-capaciteit vergroten om effectiever met een veel grotere achterban te kunnen communiceren. De subsidieaanvraag bij onder ander Fonds 1818 is erop gericht hiervoor middelen aan te trekken. I’M BINCK werkt bij de invulling van deze interactie met bewoners natuurlijk samen met ondernemers en ICT-experts uit de Binckhorst zelf.  

• NAWOORD

Beitske Boonstra stelt dat stadmakers nu onderdeel zijn van een praktijk die zo anders is dan hoe ze eertijds begonnen. Hoe anders was het stadmaken van een aantal jaren terug, zo stelt ze, toen ontwerpers en creatievelingen op persoonlijke drijfveren, samen met lokale ondernemers en zonder commercieel belang, gedreven vanuit nieuwsgierigheid en idealisme, naar een alternatief voor stad en beroepspraktijk zochten.^[5]  Gebiedsontwikkeling verloopt nu meer als vanouds: razendsnel – een stikstofcrisis daargelaten – met flinke bedragen en invloedrijke netwerken van gevestigde publiek-private partijen. Anno 2020 hebben ze hun weg naar beleid en politiek gevonden en spreekt men van ‘verankering in beleidsprocessen’, ‘meervoudige waardencreaties’ en ‘verdienmodellen’. “Het zijn inmiddels veel gebruikte termen onder stadmakers in Nederland, waarmee ze hun positie in lopende gebiedsontwikkelingen hopen te versterken.”

In het geval van de Binckhorst gaat het bij de stadmakers (Optrek & I’M Binck) om een hernieuwede zoektocht. Een zoektocht naar het hebben van meer impact bij de beslismomenten en daar dan ook gewoon een boterham mee kunnen verdienen, zoals Boonstra stelt. Maar wat we ook blijven zien is dat die zoektocht vooral opnieuw de netwerken rond de gebiedsontwikkeling wil versterken en verbreden en andere partijen tot actie aanzetten. Het experimenteren en leren en vanuit daar het genereren van publieke waarde, blijft leidend. “Het ‘stadmaken anno 2019 heeft dan misschien een nieuw en blinkend jasje aan van beleid en kapitaal, daarenboven schitteren nog altijd een stel persoonlijk gedreven, niet commerciële en nieuwsgierige ogen die de vrije speelruimte inkijken. Voor altijd op zoek naar vernieuwende stadsontwikkeling en innovatieve beroepspraktijk”. De inbreng kenmerkt zich nog steeds als grensverleggend, als verbindingen aanbrengend, als het versterken van de samenwerkingsverbanden en om partijen tot actie aan te zetten. 

---

^[1] De brochure ‘Kernwaarden Binckhorst 2017-2030’ (2017) is tot stand gekomen met behulp van velen. Speciale dank gaat uit naar de kernleden van de werkgroep: Derk de Geus (Paladin Studios), René van Geer (Secrid), Marsel Loermans (Marsel Loermans fotografie), Rene Smit (Roeivereniging De Laak), Wouter Loomans (Local), Wendy Gieben (ANNA Vastgoed & Cultuur). 

^[2] In de zomer van 2011 startte architecte Saskia Beer het initiatief Glamourmanifest, een lokaal transformatieplatform. Doel is om van Amstel III een levendig multifunctioneel woon-werkgebied te maken. Glamourmanifest fungeert hierbij als katalysator en kickstarter van het transformatieproces. Gemeente, vastgoedeigenaren, lokale bedrijven en hun medewerkers worden actief betrokken om invulling te geven aan de tussentijd en aan nieuwe functies en gebruik 

^[3]  Franke Simon, Jeroen Niemans & Frans Soeterbroek (red.) (2015). Het nieuwe stadmaken. Van gedreven pionieren naar gelijk speelveld. Amsterdam. Trancity*Valiz,

^[4] De Omgevingswet die in 2021 wordt ingevoerd, kan heel interessant zijn voor de gemeenten en partners. Niemand weet nog precies hoe de wet in de praktijk uitpakt, maar zeker is dat er minder regels zullen zijn en veel meer ruimte voor maatwerk per stad en dorp, en voor samenspraak met burgers, want participatie is verplicht.

^[5] , Beitske (2019). ‘Over verdienmodellen en Verankering: 15 jaar stadmaken op de Binckhorst’ Blog d.d. 05-11-2019, geplaatst op Archinet.