Beeld. Leids erfgoed
Ieder jaar zegt ‘men’ dat het steeds vroeger wordt dat kerst zich aandient. Mij werd altijd voorgehouden dat als Sint ons land heeft verlaten, de kerstspullen van zolder gehaald kunnen worden. Deze periode van voorbereiding begint al in oktober merk ik ook op. De schappen met speculaas, chocolade letters en pepernoten zijn dan grotendeels al leeg. Het grondoppervlak van de tuincentra wordt ingericht met winterlandschappen, met skipistes, met huisjes, herten en kerstmannen en de stapels, stapels vooraf ingepakte kerstbomen. Medio oktober 2020 ben ik met mijn camera op zoek gegaan hoe men zich op de feestdagen voorbereid, om in de stemming te komen. In het voorbijgaan nam ik wat snap shots.
Leidsch Dagblad, 3 december, 2020
‘Al voor het zesde jaar versieren Klok en Van Leeuwen hun huis aan de buitenkant weer met kerstbomen, sterren, de kerstman in zijn slee en tal van andere figuren van lichtjes. Donderdag kregen ze opeens een brief van Rijnhart. ’Wij hebben gezien dat u erg veel kerstversiering heeft aangebracht’, lazen ze. ’Waarschijnlijk met de beste bedoelingen, om het gezellig te maken in deze tijd. Helaas is het absoluut niet toegestaan om zaken aan ons pand te bevestigen’.
Wat reacties: ’Zeurpieten’ zijn het, ’zielige lui’, en het verbod is ’belachelijk’. ’Ik rij er altijd speciaal even langs met de kinderen. Ze vinden het prachtig, het geeft ons een echt kerstgevoel’, schrijft een vrouw. ’De keren dat ik naar werk mag zijn een uitje geworden, met als hoogtepunt lang jouw huis fietsen. Al regent het; altijd een glimlach op mijn gezicht’, noteert een ander.
Klok vindt de reacties hartverwarmend. ,,Mensen vinden het hartstikke gezellig. Ik hoor alleen maar positieve geluiden. Ik krijg zelfs kerstkaarten in de bus van onbekenden die schrijven hoe leuk ze het vinden.’’ Zijn vriendin en hij kijken elk jaar uit naar de dagen voor kerst, als de versiering weer kan worden opgehangen. ,,Als ik thuiskom van mijn werk geniet ik van mijn eigen huis. En dit jaar kunnen we allemaal wel een lichtje gebruiken. Ik kan er met mijn verstand niet bij dat dit weg zou moeten.’’ Brandgevaarlijk, zoals de verhuurder beweert, zijn de lichtjes volgens Klok absoluut niet.
Lotte van den Elsen. In de Buurt, 17 december 2018.
‘De versieringen in en rond zijn huis, wisselen jaarlijks. ”Het eerste jaar dat ik hier woonde, had ik buiten een grote skihut nagemaakt. Met planken met schors erop enzo,” herinnert Peter zich. ”Vorig jaar had ik een opblaasbare kerstboom van 4 meter. Dit jaar heb ik buiten cadeautjes staan, die zijn met lint vastgeknoopt en vastgeniet, zodat ze niet wegwaaien,” vertelt Peter. En hoeveel heeft dit hem allemaal gekost? Peter denkt even na. ”Ik heb denk ik wel 1500 à 2000 euro uitgegeven aan kerstversieringen,” zegt hij. Janine valt bij: ”Ik denk wel veel meer, heb je gezien wat hier allemaal staat joh?” Wij kijken in ieder geval onze ogen uit aan al deze pracht en praal!’
Medio november 2020
Sander van Walsum. Volkskrant, 5 december 2020.
‘Van oudsher is Kerstmis een ijkpunt op de kalender en een baken van hoop. ‘Met Kerstmis zijn we weer thuis’, meenden de soldaten die in augustus 1914 overal in Europa ten strijde trokken. ‘Met Kerstmis zijn we bevrijd’, hielden de mensen in bezet Nederland elkaar in het najaar van 1944 voor. ‘Met Kerstmis zal alles weer normaal zijn’, hoopten we toen corona Pasen ontwrichtte en de zomervakantie overschaduwde. Het heeft niet zo mogen zijn. In 1914 noch in 1944 en ook niet in 2020. Dinsdag (8 december) maakt premier Rutte tijdens zijn zoveelste corona-persconferentie – ijkpunt in onzekere tijden – bekend of, en zo ja hoeveel, ruimte voor vertier Nederland de naderende feestdagen kan worden geboden. Maar de voortekenen, afspiegelingen van de besmettingsstatistieken, stemmen niet hoopvol. Waar eerder nog sprake was van tijdelijke versoepelingen van het regime, doet Rutte nu zijn best om elke verwachting te temperen.
‘Meerdere keren hebben autocratische leiders geprobeerd Kerstmis te verbieden, dan wel te verminken – steeds zonder het beoogde resultaat. In Engeland deed de puriteinse leider Oliver Cromwell het feest in de ban omdat het zou zijn ontaard in een zielloze schranspartij. Daarmee bereikte hij slechts dat de Engelsen Kerstmis in besloten kring met nog meer overgave vierden. Stalin verbood Kerstmis, dat in Rusland volgens de Juliaanse kalender op 7 januari werd gevierd, maar heeft de bevolking nooit tot acceptatie kunnen bewegen van de winterrituelen die Kerstmis moesten vervangen: de nieuwjaarsboom met een rode ster op de plaats van de piek, en ‘grootvadertje vorst’ die de plaats moest innemen van de aloude Baboesjka (de gulle geefster van kerstcadeaus). In het Derde Rijk gaven de mensen maar mondjesmaat gehoor aan de instructie om sterren te vervangen door ijzeren kruisen.
Die weerstand kwam niet per se voort uit religiositeit. Voor christenen is Kerstmis tenslotte veel minder belangrijk dan Pasen, dat in het teken staat van de herrijzenis van Christus. Kerstmis is een van de vele feesten die de winterzonnewende markeren. In alle tijden en in alle culturen nodigde dit ijkpunt op de kalender uit tot bezinning en tot feesten. Het laatste aspect heeft echter altijd de neiging gehad het eerste te overstemmen. Dit jaar zal dat, in familiale beslotenheid, niet anders zijn.
Eén antwoord op “SNIPPERS VAN DE STRAAT – in kerststemming”