KLAAS TAMMES
Hoi Ton,
Je schrijft terecht dat de positie van de burgemeester steeds aan verandering onderhevig is geweest. Voor een deel heb ik dat ook zelf ervaren. Eerst als lid van de gemeenteraad in Beuningen (Gld.) waar ik eind jaren ’60 en begin jaren ’70 als fractievoorzitter van D’66 in de gemeenteraad zat.
Mijn goede vriend Klaas Tammes had daar voor de verkiezingen van de gemeenteraad bij de samenvoeging van de voormalige gemeenten Ewijk en Beuningen een afdeling van D’66 opgericht en hij was toen ook de beoogd lijsttrekker. Helaas voor hem ging dat door persoonlijke omstandigheden toen niet door en als nummer 2 op de lijst mocht ik de kar toen trekken. We boekten een groot succes bij de verkiezingen en kwamen in een klap met 2 raadsleden in de raad.
- LURVINK
Ik kwam in die tijd ook veelvuldig in aanraking met de toenamige burgemeester van CDA-huize, de heer Lurvink. Een bijzondere man die een fan was van Napoleon (hij had een hele verzameling poppetjes van de slag bij Waterloo op z’n kamer op een op schaal nagebouwde maquette). Verder hield deze burgervader regelmatig ‘seniorenoverleg’ met de fractievoorzitters om de vergaderingen van de gemeenteraad alvast wat voor te koken (achterkamertjespolitiek avant-la-lettre) en hij was ook verwikkeld in verschillende fraudezaken die destijds in de gemeentepolitiek van Beuningen speelden (o.a. een fraudezaak bij de woningbouwverenining), maar – geslepen als hij was – wist hij behendig steeds de dans te ontspringen.
Na mijn vertrek uit de raad naar Rotterdam in 1983 werd mijn goede vriend Klaas Tammes mijn opvolger in de raad. Bij de volgende verkiezingen behaalde ook hij een goed resultaat. Klaas maakte carrière in de politiek en werd gekozen tot wethouder in de gemeente Beuningen. In 1988 werd hij benoemd tot burgemeester van Lienden. In 1999 gingen de gemeenten Buren, Lienden en Maurik op in de nieuwe gemeente Buren waarvan hij toen burgemeester werd.
- NICO VAN ABBENES
Klaas ging per 1 mei 2013 met pensioen. Tijdens zijn burgemeesterschap schreef Klaas onder het pseudoniem Nico van Abbenes vier politieke thrillers die zich afspelen in de gemeentepolitiek. Hoofdpersoon is Burgemeester Coninck; zeer vermakelijke en lezenswaardige boeken.
- VAN RAPPARD
Later, na zijn pensionering, schreef Klaas onder zijn eigen naam een aantal biografieën, onder andere in 2018 het zeer goed ontvangen boek ‘Dwarsligger van beroep’, over L.R.J. Ridder van Rappard (voor intimi: Rolly). Van Rappard was een dwarse, deftige populist en een autoritaire bestuurder die geen blad voor de mond nam. Zijn Gorinchemse ambtsperiode als burgemeester was een aaneenschakeling van conflicten. De gemeenteraad was soms zijn vriend, maar meestal zijn vijand. Zo schrijft Klaas in zijn boek over Van Rappard: “Als burgemeester van Zoelen (1932) en later van Gorinchem (1939) trad hij steeds autoritair op en zocht hij menigmaal de confrontatie. Hij provoceerde graag, choqueerde zonder schroom, wisselde bijtend sarcasme af met milde zelfspot; soms stak hij ontwapenend de hand in eigen boezem en beloofde hij beterschap en zich te zullen inspannen voor betere verhoudingen. Nu eens was hij grimmig, dan weer trad hij uiterst charmant naar voren. Altijd was hij overtuigd van zijn gelijk.”
- Ha Bert,
Ben op internet wat gaan zoeken over jouw vriend en vond een recensie van Bert Leenders in de Tielenaar (24 april 2008) over het boek van Klaas over burgervader van Rappard:
‘Rolly gedroeg zich van jongs af als een regent en moraalridder en wist altijd de aandacht op zich te vestigen. In Gorinchem beheerste hij jarenlang de politieke arena. Het dagblad Trouw schreef in 2013 over hem: “Als hij nu nog geleefd zou hebben, zou hij om de haverklap aangeschoven zijn bij het tv-programma ‘De Wereld Draait Door’ vanwege zijn ultra conservatieve opvattingen en extreme uitspraken. Er was altijd reuring rond deze flamboyante man.” Overigens kreeg hij best veel aandacht in de media. Voor Willem Duys was van Rappard een van de boeiendste sprekers die hij ooit in zijn programma ‘Voor de Vuist Weg’ had. Ook Godfried Bomans raakte onder de indruk van zijn boodschap en de manier waarop hij die bracht tijdens een verkiezingscampagne voor een Tweede Kamer zetel en schreef er een column over.
Wanneer je het boek leest val je van de ene verbazing in de andere en vraag je je af hoe het mogelijk was dat deze man zich zo lang als burgemeester wist te handhaven. Onder zijn leiding veranderde de raadszaal van Gorinchem jarenlang in een strijdtoneel, maar bij veel inwoners kon hij een potje breken.
In een andere recensie (Zakengids, mei 2018) lees ik:
‘Van Rappard had een uitgesproken mening over kunst. Het boek beschrijft de strijd tegen bekende kunstenaars en zangers. Boeken van schrijvers als Wolkers en Reve wilde hij verbieden. Van de NVSH, de Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervorming, de langharige provo’s en oproerige studenten, in de zestiger jaren, moest hij niets hebben.
- IN GESPREK MET VINCENT VOORHOEVE
Een bijzondere man, die Ridder Van Rappard. Mijn vader mocht hem erg. Ik denk vanwege een combinatie van deftigheid en keurrijkheid waar mijn vader van hield. Naar hij wist, was Van Rappard destijds al door Wilhelmina benoemd als burgemeester van Utrecht, maar werd zijn aanstellingsbrief ergens tussen Den Haag en Gorinchem onderschept door het ministerie, die de vond dat deze man daar niet paste.
Overigens heeft Van Rappard in zijn nadagen niet alleen geschitterd als fractievoorzitter van Gemeentebelangen. Hij was met 4 zetels een flinke luis in de pels van zijn opvolger. Maar ook in ‘Nederlands Appèl’, een ‘law and order’ partij met nog 2 andere gangmakers, waaronder Gualthérie van Wezel, gewezen politiechef van Den Haag. Ik zie nog mijn geschiedenisleraar de naam van deze partij op het schoolbord schrijven. Ca. 50 jaar na dato hoorde ik dat mijn leraar voor de oorlog actief was geweest in ‘Zwart Front’ (later opgegaan in de NSB). Overigens een prima leraar, die mij een acht gaf voor mijn werkstuk over Domela Nieuwenhuis.
- HANS GRUIJTERS
Het laatste boek van Klaas dat in 2020 werd uitgebracht, getiteld ‘Een verdwaalde intellectueel’ gaat over Hans Gruijters. De carrière van Hans Gruijters (1931-2005), de oprichter van D66, was opmerkelijk: van kroegbaas in Amsterdam, kundig journalist bij het Algemeen Handelsblad, opstandig raadslid voor de VVD, spraakmakend minister in het kabinet-Den Uyl tot nukkige burgemeester van Lelystad. ‘Ik doe alles vijf jaar en dan zoek ik wat anders.’ Klaas schrijft in zijn biografie over hem: ‘Liefst zestien jaar droeg hij daar (in Lelystad) de ambtsketen. Zijn droom om commissaris van de Koningin te worden van Flevoland werd ruw verijdeld door zijn goede vriend Han Lammers. Zijn zwaar aan drank verslaafde echtgenote weerhield hem ervan elders te solliciteren. Hans Gruijters kon mensen bruusk attaqueren, waarmee hij weinig vrienden maakte. Wat hij met zijn intelligentie en onovertroffen kwaliteiten in het politieke debat wist te bereiken, brak hij veelal door zijn scherpe tong en gebrek aan tact weer af.’
- Ha Bert,
Ook lees ik een interview van Marjon de Lange met Klaas Tammes (4 maart 2020): ‘Ik schrijf over politici, over burgemeesters, dat is het vak dat ik immers 25 jaar beoefend heb”
“Het is een soort eerbetoon geworden aan Hans Gruijters. Hij is een beetje een vergeten man. Hij is geboren in Helmond en heeft als landelijke politicus veel voor Helmond gedaan. Maar daar heben ze het in Helmond nooit over. Hij is later burgemeester van Lelystad geweest. Ook daar is hij van grote betekenis geweest, waar niemand het meer over heeft.” Het boek is echter zeker geen zwaar politiek relaas vertelt Tammes. “Het was een bijzondere man en er was ook veel tragiek in zijn persoonlijke leven. Dat leidt tot smeuiige anekdotes en dat is leuk voor een boek. Je moet het lekker weg kunnen lezen.”
Ina Adema (wethouder Lelystad: Vandaag (27 -02-2020) werd het boek ‘een verdwaalde intellectueel’ over Hans Gruijters door schrijver Klaas Tammes aangeboden aan Hans Wiegel, die bevriend was met Gruijters. Ook in aanwezigheid van oa Dries van Agt. Gruijters was de 1e burgemeester van Lelystad, ikzelf de 4e.
Ik heb het boek even ingekeken en het is denk ik zeer lezenswaardig. Het gaat over Gruijters maar daarmee ook een belangrijk boek over de geschiedenis van onze stad. © Fotostudio Wierd
- AFSLUITEND
Klaas is momenteel druk bezig met het schrijven van een boek over vrouwelijke in Nederland. Gezien de eerdere zeer lezenswaardige boeken over de keurrijke burgemeesters belooft ook dit boek weer een bestseller te worden.
Voor een mooi tijdsbeeld en fraaie portretten van burgemeesters in Nederland zijn de boeken van Klaas Tammes dan ook van harte aanbevolen.