EEN FILM VAN OME WILLEM – ‘De staat van verzorging‘
In 1987 werd door de VPRO de documentaire ‘De staat van verzorging’ uitgezonden. Ontroerend om daarin een dag uit het bestaan van een ouder paar te volgen is. Door de jaren heen heb ik de documentaire herhaalde malen teruggekeken. In levende lijve kwam ik ze in die dagen in de Haarlemmerstraat, een winkelstraat in Leiden, tegen. Opvallend. Hij liet zich vrolijk zingend in zijn rolstoel voortduwen door een vriendelijk oogend vrouwtje met een hoofddoekje om. Af en toe klonk zijn schaterlach door de straat.
Door de documentaire wist ik dat hij Meneer Neuteboom heette. Hij is dan 89 jaar, maar voelt zich nog jong. Naar een verzorgingstehuis wil hij niet. Zij, Mevrouw Versteegen, is de bovenbuurvrouw van 66 jaar, een schatje zonder gebit waardoor ze wat slist. Ze spreekt hem op zijn Leids met Neuteboom aan.
- SCÈNE 1
Die morgen maakt ze hem wakker, vraagt waar hij zijn gebit heeft gezet, zet een teiltje op de stoel naast zijn bed, hangt de handdoek op de leuning en zeept zijn gezicht in met het washandje. Even later zie je dat ze hem scheert, terwijl hij af en toe schatert van de lach. Dan wordt zijn broek aangesjord, overjasjas aan en met de rolstoel gaan ze op pad, naar de balie van het kantoor van de GGD. ‘Dit is Neuteboom en hij zoekt een adres voor een stok en een looprek. Naar welk adres moet je nou om dat te bemachigen?‘ Een telefoonnummer wordt voor haar op een briefje geschreven.
- SCÈNE 2
In de volgende scène staat ze in een telefooncel met het briefje in haar hand. Neuteboom heeft ondertussen een sigaartje opgestoken. Ze legt uit dat Neuteboom geen stok en looprek heeft ‘..en hij is invalide; weet u een oplossing?’ Even stilte aan de andere kant van de lijn. ‘Oh, bent u er nog? Ik zou doorverbonden worden. Ik ben hier met een invalide man die een looprek en een stok … Welk nummer, ik weet geen registratienummer van hem. Wat zegt u? De kruisvereniging? ja, dank u wel.
- SCÈNE 3
In de volgende scène zijn weer thuis bij Neuteboom en hij probeert zijn looprek uit. Zij scharrelt wat op de achtergrond met de zapper en vraagt of hij de radio of de t.v. aan wilt. Hij laat zich met een brede glimlach waarbij hij zijn glanzende gebit toont, in de stoel zakken met mevrouw Versteegen klaar heeft gezet. Even later moet het geluid wat harder gezet worden om het geluid van de stofzuiger te overstemmen. En zo gaat hun dag verder ….
- SOLIDARITEIT EN GENEGENHEID ALS LES VOOR HET HEDEN
In een recensie lees ik: ‘Het is moeilijk voor te stellen hoe iemand van vijfenzestig met haar eigen zorgen een hand toereikt aan haar achtentachtigjarige buurman, al kan hij er zelf de humor nog wel van in zien, getuige de scène waarin mevrouw Versteegen hem van een shirt wil ontdoen. Meneer Neutenboom maakt er een lolletje van door expres achterover te vallen, waarmee hij niet alleen de ernst van zijn dementie ontwijkt, maar bovenal positief en vol van humor in het leven staat. En dat met zijn achtentachtig jaar. Hier kan menigeen een puntje aan zuigen. ‘Staat van verzorging’ is een waardig portret van vergane glorie, waarin genegenheid en solidariteit in twee karakters vereenzelvigd wordt, hoe het behoort te zijn.
‘Staat van verzorging‘ geeft naast een liefdevol portret van twee mensen vooral een genadeloos beeld van de staat van de gezondheidszorg eind jaren ’80. Het is een documentaire die, nadat de VPRO deze had uitgezonden, grote invloed had op de politiek én op andere filmmakers. De bureaucratische rompslomp waar mevrouw Neutenboom op haar vijfenzestige levensjaar in aanraking mee komt, is nog steeds pijnlijk om naar te kijken.’ (Moviesene).
Mooi beeld van meneer Neuteboom. Het mooiste vind ik nog dat zo’n verhaal kan leiden tot een ingrijpende beleidswijziging. Je ziet het ook bij asielzaken en vooral dankzij de niet-aflatende inspanningen van bepaalde journalisten, advocaten wetenschappers en een enkele politicus /politica kan onrecht worden gecorrigeerd door rechtvaardigheid.