DE BELEVENISSEN VAN MIJN TANTE ANNIE (2)
- HET REGLEMENT
Volgens het Reglement voor de opleiding van leeszaalpersoneel moest je minstens in het bezit zijn van een diploma Gymnasium, H.B.S. of M.M.S. Verder moest je een bewijs overleggen dat je met vrucht een proeftijd van minstens een jaar aan een openbare leeszaal had doorgebracht, een proeve van bekwaamheid hebben afgelegd en een aantal door de opleidingscommissie opgegeven boeken hebben bestudeerd en de excerpten daarvan moest je overleggen. Voor de directeursopleiding golden nog aanvullende, zwaardere eisen. Bovendien moest voor elk van de opleidingen het voor die tijd reusachtige bedrag van 200 gulden lesgeld worden betaald.
- BIBLIOTHEEK VATICAAN
Ik weet nog dat mijn tante Annie voor haar werk ook veel buitenlandse bibliotheken bezocht, waaronder die van het Vaticaan. Voor buitenstaanders behoort de Vaticaanse Bibliotheek in Rome en het Vaticaans Archief tot een van de best bewaarde geheimen. Als er ergens in de Eeuwige Stad ruimte lijkt voor allerlei complottheorieën, verborgen schatten en vooral geheimgehouden waarheid, dan is het wel in deze twee instellingen. De meeste mensen zullen nooit uit eigen ervaring de schatten kunnen bewonderen, maar mijn tante Annie wel.
- HANDSCHRIFTEN
Met de Bibliothèque Nationale de France in Parijs en de British Library in Londen behoort de Vaticaanse bibliotheek tot de belangrijkste verzamelingen in Europa, zeker voor handschriften. En handschriften vormen nu eenmaal in iedere bibliotheek de trots van de collectie. De Biblioteca Apostolica Vaticana (zoals de officiële naam luidt) bezit echter zeker tienduizend. Niemand weet dat precies: het is een soort wet dat hoe groter de collectie is, hoe hopelozer de catalogus en de ontsluiting. De Biblioteca Vaticana moet het nog altijd stellen met de handgeschreven catalogus uit het pontificaat van Urbanus VIII (1623-1644).
- COLLECTIE
De Vaticaanse bibliotheek gaat in haar huidige vorm terug op de 15de eeuw, toen paus Nicolaas V (1447-1455) en later Sixtus IV (1471-1484) een energieke start maakten met de huidige verzameling. Eerdere collecties hadden periodiek ernstige schade geleden, onder meer tijdens de Babylonische ballingschap in Avignon (1307-1377). Naast het ‘eigenlijke’ fonds van de Vaticani Latini en de Vaticani Graeci zijn in de loop der eeuwen nog andere belangrijke bibliotheken in de Vaticana geïntegreerd. De Universiteitsbibliotheek van Heidelberg migreerde tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) naar Rome als oorlogsbuit, terwijl ook familiecollecties als die van de Barberini en de Chigi er in werden opgenomen. Het resultaat is een van de schitterendste collecties ter wereld.
- BEZOEKERS
Gewone bezoekers van de Vaticaanse Musea lopen, zonder het zelf te weten, na de Sixtijnse kapel een hele tijd op grondgebied van de bibliotheek. De salone van paus Sixtus V (1585-1590), vroeger leeszaal, is nu in gebruik als tentoonstellingsruimte. De bibliotheek zelf is enkel toegankelijk voor ‘bevoegde wetenschappers’. En het betreden van deze instelling vormt een heel avontuur, zeker de eerste keer. Mijn tante Annie was dan ook apetrots dat ze in die bibliotheek werd toegelaten om daar onderzoek te doen.
- LETTORE
Wie al lettore is, zoals mijn tante was, geeft zijn kaart aan de portier af. Wie die status nog niet heeft bereikt, moet eerst naar de segretaria. De secretaris vraagt vervolgens, uiteraard in het Italiaans, hoe lang je nodig denkt te hebben. Gelukkig sprak mijn tante vloeiend Italiaans en was het krijgen van een toelatingsbewijs bij de secretaris voor haar een fluitje van een cent.
De lettore moet wel een keuze te maken tussen de stampati of gedrukte boeken en de manoscritti. In beide gevallen begeeft hij of zij zich naar de balie en geeft daar het sleuteltje af. Men dient zijn naam op een blad te plaatsen naast het nummertje, maar wie het nummertje niet onthouden heeft, zit dan al in de problemen. Je vult vervolgens de bestelbon in, waarbij, opnieuw, het nummertje van het sleuteltje vermeld dient te worden, en je wacht rustig af tot het handschrift gehaald is (wat vrij snel gebeurt: de Vaticaanse bibliotheek werkt vrij efficiënt). Nadat het laatste boek is teruggegeven (om dat te controleren gebruikt het personeel weer het sleuteltje en bijbehorend nummer), krijgt de lettore het sleuteltje weer terug, daalt af, neemt zijn spullen uit het kastje en overhandigt het sleuteltje aan de portier.
Tante Annie wist deze procedure in geuren en kleuren te vertellen, inclusief een rake karaktertypering van de secretaris van de bibliotheek van het Vaticaan.
- BRON
Het Reglement van de opleiding tot bibliothecaris en een oud artikel over de bibliotheek van het Vaticaan kreeg ik van mijn tante Annie: ‘ … omdat Bert zoiets wel weet te waarderen’.