Geheel in lijn met de huidige tijdsgeest is de Openbare Bibliotheek Amsterdam méér dan alleen een uitleenplaats voor boeken. Je kunt er loungen, eten, luisteren, theatervoorstellingen bijwonen, genieten van een fantastisch uitzicht en inderdaad, ook lezen. De openheid in de bibliotheek is overweldigend en nodigt uit om het gebouw uitgebreid te verkennen.
- JO COENEN – ARCHITECT
‘Eén van de sterke punten in het ontwerp is de ruimtelijke werking, die het reusachtige gebouw tot een interessante pleisterplaats maakt. Vooral de wijze waarop de verdiepingen met elkaar in verbinding staan en hoe deze de gebruiker verleiden tot het betreden van onbekende terreinen, is bijzonder. Nergens een moment van saaiheid en toch de gewenste rust. Overal doorzichten en verbindingen die zorgen voor afleiding, maar die de geconcentreerde lezer zo min mogelijk verstoren.’ (‘Nieuwe bibliotheek in Amsterdam’. Architectenweb, 6 september 2007).
‘De openbare ruimte moet zo ongemerkt mogelijk overgaan in de binnenruimte. Het is een van de principes waar Coenen, als ontwerper van openbare gebouwen, aan hecht. De bezoeker hoeft zich niet op commando te richten op de specifieke gebruiksaanwijzingen en gedragsnormen van die ruimte, hij mag talmend binnenkomen, krijgt volop de gelegenheid zich te oriënteren en te wennen. De mentale drempel moet zo laag mogelijk zijn. Ook de niet door de wol geverfde boekenfanaat moet de bibliotheek kunnen binnenkomen zonder zich bekeken, geïdentificeerd of anderszins in zijn bewegingsvrijheid belemmerd te voelen.’ (Cyril Offermans, Architectuur & Designs, 9 november 2007).
‘Het interieur herbergt een stad in het klein. Op talloze plaatsen is er sprake van overgangen en niveauverschillen, van openingen en doorkijken die de bezoeker lokken met de hoogstens halfduidelijke maar onweerstaanbare belofte van intimiteit. Uiteindelijk gaat het daarbij natuurlijk om de intimiteit van het lezen, die wel licht maar geen lawaai van binnen of van buiten verdraagt. Beschutting en afzondering, het fraaist vormgegeven in de ronde ‘boekenkastschiereilanden’ op de kinderboekenetage, zijn nu eenmaal nodig om zich in de wereld van het boek te kunnen verliezen.’
- IN HET OBA BEVINDT ZICH OOK HET MUIZENHUIS
‘Het Muizenhuis is een wereld van ontmoetingen, waar beste vrienden Sam en Julia avonturen beleven’, aldus Karina Schaapman. Het is geen poppenhuis, maar een decor voor een serie kinderboeken van haar hand. Het Muizenhuis is gemaakt van kartonnen dozen en papier-mache. Voor de inrichting is veelal gebruik gemaakt van afval materialen. Sam & Julia wonen in Het Muizenhuis, een wereld op zich. Julia is super nieuwsgierig en reuze eigenwijs. Sam is super verlegen en reuze braaf. Wat Sam te veel heeft, heeft Julia te weinig en andersom. Ze zijn de allerbeste vrienden en delen alles samen. (voetnoot 4)
DIEUWERTJE BLOK GEEFT EEN RONDLEIDING (2.10 min.)
VOETNOTEN
1.
De eerste openbare bibliotheek in Amsterdam werd in 1919 als Openbare Leeszaal en Bibliotheek geopend aan de Keizersgracht. Het publiek toegankelijk gedeelte van de centrale bibliotheek verhuisde in 1977 naar de Prinsengracht. (de OBA bleef de gebouwen aan de Keizersgracht gebruiken voor kantoorruimte). In 2007 werd het huidige gebouw betrokken, op ongeveer 500 meter ten oosten van het Centraal Station. Het oude gebouw aan de Prinsengracht werd vervolgens verbouwd tot hotel.
2.
LASTPAK
‘Hij was te lastig, die Coenen, had altijd kritiek, wilde op het laatste moment veranderingen doorvoeren, beslissingen openlaten of detailleringen aanbrengen. Stuk voor stuk vormen van bemoeizucht die het bouwproces vertraagden. En de bouw van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, kortweg OBA, lag toch al achter op het schema. Als het gebouw op 07/07/07 moest worden geopend – die datum stond allang in de agenda’s van allerlei notabelen, daar viel niet aan te wrikken – kon men die stoorzender missen als kiespijn. Op belangrijke vergaderingen mocht hij nog net aanwezig zijn, zolang hij zijn mond maar hield. Zo eindigde het verhaal van de OBA voor architect Jo Coenen zoals het begon – met onvrede over gedicteerde compromissen. Want hij moet hebben getwijfeld toen hij jaren geleden hoorde wat de randvoorwaarden waren voor de bebouwing van het hoofdstedelijke Oosterdokseiland, een langwerpige, schiereilandachtige lap grond op een steenworp van het Centraal Station.
Breedte, diepte en hoogte van alle geplande gebouwen stonden vast. Ook was vooraf bepaald dat er op de ongetwijfeld peperdure grond weinig ruimte onbebouwd zou blijven. Tussen de gebouwen waren straatjes voorzien waarvan de geringe breedte werd gemotiveerd met een quasi contextueel argument: die breedte zou overeen komen met de straten in de oude stad aan de overkant van het water. Enfin, sommige voor de eilandbebouwing benaderde architecten lieten het afweten; in zo’n keurslijf van strenge, uitsluitend economisch gemotiveerde voorschriften konden zij zich niet soepel genoeg bewegen. Coenen – wellicht gestreeld door de opmerking van een voormalige Amsterdamse wethouder die zich bij een bezoek aan Centre Céramique in Maastricht liet ontvallen voor Amsterdam ook wel zo’n gebouw te willen – nam de uitdaging aan, zij het niet zonder tegeneisen. Zo kreeg hij het voor elkaar de oorspronkelijk beoogde stapeling van bibliotheek en kantoren ongedaan te maken; de kantoren liggen nu achter de bibliotheek. Maar over de maten van ‘zijn‘ gebouw viel niet te discussiëren, evenmin als over de opdringerige aanwezigheid van de buurgebouwen.’
3.
’40 JAAR EUROPA’
Hij bouwde het Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam en de Vestedatoren in Eindhoven – bij de oplevering in 2006 verkozen tot ‘de mooiste toren van Nederland’. Delegaties uit de hele wereld komen kijken naar de Openbare Bibliotheek in Amsterdam, waarmee hij de boekentempel opnieuw uitvond als publiek interieur. Hij groeide van architect en stedenbouwkundige uit tot rijksbouwmeester en hoogleraar in Delft, Karlsruhe, Aken, Lausanne en Milaan.
‘Met het cv van Jo Coenen (70) kun je een paar muren behangen, en dat is wat hij deed voor de overzichtstentoonstelling ’40 jaar werk in Europa’, die tot eind 2020 te zien was in Bureau Europa in Maastricht. Niet zomaar een lijst, maar een boeiende analyse van al zijn publicaties, exposities, projecten en nevenfuncties. Als rijksbouwmeester kreeg hij de verantwoordelijkheid voor de realisatie van tien Nederlandse grands travaux (grote werken), waaronder de renovatie van het Rijksmuseum. Coenen heeft belangrijke dingen gedaan, won internationale prijzen. De expositiezalen heeft hij gevuld met materialen uit zijn archief: schetsboeken, pentekeningen en talloze maquettes, van het nieuwe centrum van de Vinexwijk Leidsche Rijn bij Utrecht tot een gigantisch gevelfragment.’ (Kirsten Hanneman. Volkskrant, 10 september 2020).
Anders dan in Nederland, waar in het kader van de stadsvernieuwing hele wijken gesloopt werden voor nieuwbouw, wilde hij oud en nieuw verweven in hedendaagse ontwerpen. Hiervoor legde Coenen de basis voor de door hem opgerichte leerstoel ‘Architecture and Heritage’ aan de TU Delft. Mede onder zijn invloed heeft zich een groep jonge architecten geformeerd die nu internationaal bekendstaat als de ‘weefgeneratie’.
JO LEGT UIT HOE HIJ AAN CENTRE CÉRAMIQUE MAASTRICHT VORM GAF
4.
Het Muizenhuis is de creatie van Karina Schaapman (Leiden, 1960). In 2008 besloot zij een kinderboek te maken. Niet met illustraties, maar met foto’s van scenes uit haar Muizenhuis. Drie jaar lang bouwde zij aan het Muizenhuis dat nu tentoongesteld staat in de Openbare Bibliotheek in Amsterdam. Voor elk volgend boek bouwde zij meer Muizenhuis decors, zoals een theater, een kermis, en een haven.
GROETEN UIT ROTTERDAM – de bieb (6)
Ha Ton,
Je blog over de bieb in Amsterdam deed me toch weer even denken aan mijn tante Annie over wie ik eerder in een andere blog met je sprak. Zij was directrice van de bibliotheek aan de Emmastraat in Amsterdam en ik herinner mij dat zij daarover altijd heel smeuïg kon vertellen. Het was destijds heel bijzonder dat een vrouw directeur werd van een bibliotheek en zij was er dan ook erg trots op.
Hallo Ton,
Dat is een mooie serie bibliotheken die je laat passeren… toevallig ook een interesse gebied van ons, ook als gebouw. (door de eeuwen heen trouwens)
Op vakanties doen we vaak wel een bijzondere aan. Ik herinner me recent nog Stuttgart als bijzonder.
… maar in Nederland is natuurlijk de Lokhal mijn favoriet. Wat een geweldige herbestemming en fantastisch gebruik ook.
Dank voor deze route door bibliothekenland.
Groet,
Koos
Beste Ton,
In mijn jeugd werden elke week wel een paar boeken uit de bieb gehaald en teruggebracht. Zo’n kleine particuliere bieb van een particulier, bij ons in de buurt.
Later, ging ik naar de Openbare Leeszaal (op de Keizersgracht, meen ik) en haalde daar de boeken uit een veel grotere bibliotheek.
Nu het bijzondere: terwijl op school (lagere school) men over schrijvers sprak en hun boeken, sprak of dacht ik alleen maar aan de titels en het onderwerp, en nooit over schrijvers, ik kende ze niet, ik vond het niet belangrijk en nu nog, zoveel jaren later, denk ik in titels.
Ha Ton,
Zeker jammer dat de bibliotheken nog niet open zijn. OBA natuurlijk een topbieb. Ook kwam ik, toen ik nog op het stadhuis in DH werkte, graag in de bieb daar. Verder heb ik goede herinneringen aan de bieb in Castricum waar ik in mijn jeugd vaak kwam, de bieb in Utrecht uit mijn studententijd (zowel de openbare bieb op de Oude Gracht als diverse kleinere vestingen en natuurlijk ook de universiteitsbibliotheken). Tot slot kom ik graag en vaak in de bibliotheek in Haarlem Centrum. Vind het heel jammer dat ze in Haarlem geen afhaalbieb hebben voor gereserveerd materiaal. Je kunt er alleen een door de bieb zelf samengesteld boekenpakket bestellen, maar geen voorkeurstitels reserveren. Gemiste kans voor zo een grote bibliotheek; zeker nu we al zo lang kampen met coronabeperkingen.
Groet en fijn weekend,
Mascha