LOGBOEK – een nieuwe lente, een nieuw geluid?

2020 IN TIJDEN VAN CORONA

• DAVID HOCKEY

‘Do remember they can’t cancel the spring – besef dat de lente niet geannuleerd kan worden. Het is de titel van een iPad-tekening van ontluikende narcissen die David Hockney via Instagram de wereld heeft ingestuurd. De 82-jarige Brit is een van de kunstenaars die op sociale media reageren op het sluiten van musea door berichten van hoop en solidariteit te verspreiden en door nieuwe kunstwerken te delen. Hockney maakte zijn kunstwerk bij zijn huis in Normandië, waar hij in zelfquarantaine is gegaan. Via Instagram deelde hij de tekening met het Louisiana Museum voor Moderne Kunst ten noorden van Kopenhagen en met de National Portrait Gallery in Londen, waar een tentoonstelling te zien was met door Hockney gemaakte portretten. Beide musea zijn noodgedwongen gesloten.’

• DE VOORJAARSKLASSIEKER

‘Vertel ergens ter wereld dat je uit Geraardsbergen komt, en mensen zeggen: ah, van de Muur. De Muur hoort bij Geraardsbergen. En ook een beetje bij mij. Vorig jaar zomer heb ik een tatoeage laten zetten van de Muur op mijn bovenarm. Ik ben geboren en getogen in Geraardsbergen, zot van de koers, het moest er gewoon een keer van komen. Normaal gesproken kijk ik het hele jaar uit naar deze voorjaarsdag. Als je bovenaan staat op de Muur, hoor je aan het publiek beneden dat ze er aan komen. Voor die paar seconden sta je de hele dag te wachten. Nu is het stillekes in Geraardsbergen. Het is een trieste dag.’ (Volkskrant, 5 april 2020).

• 

• 

• 

• HOE ANDERS WORDT HET?

In tijden van crisis spelen zich naast verdriet en angst, op grote schaal allerlei geïmproviseerde, hartverwarmende en hoopvolle gebeurtenissen af.

We wandelden op die stralende lente zondagmiddag langs de Zijl. Een frisse neus halen mag nog wel, als je je maar aan de richtlijnen houdt om verantwoord even de deur uit te gaan. Aan de overkant van het water staat een complex ouderen woningen. We lopen een openlucht aubade in. Een zanger heeft zich met zijn geluidsinstallatie genesteld op het pad voor het complex. Gezwaai, luid meezingen en brede glimlachen op de gezichten van een ieder. En dat alles op gepaste afstand.

• 

• 

• 

Deze brede waaier van onderlinge hulp, saamhorigheid en menselijke betrokkenheid, is een parel in deze crisistijd. De ‘calculerende burger’ bestaat even niet. Er is waardering voor een regering die zich in dienst stelt van het algemeen belang. Partijpolitieke profilering hoeft nu even niet. Last but not least zijn er tienduizenden professionals die ondanks risico’s in de zorg doorwerken. De vraag of zij hun targets halen worden even niet gesteld. Gabriel van den Brink stelt: ‘Zo blijkt dat Nederland geen optelsom van 17 miljoen individuen is, maar een nationale gemeenschap die veel solidariteit, broederschap en naastenliefde kent. De grote vraag is uiteraard of dat zo blijft. Brengt de coronacrisis een maatschappelijke verandering teweeg of waait dat weer over als we het ergste hebben gehad?

Terugkeren naar ‘business as usual’ betekent een fundamentele miskenning van de huidige problematiek. Er is, naast het zo snel mogelijk oplossen van de knelpunten van deze crisis, alle aanleiding om nog eens goed na te denken over de neoliberale economie. Er bestaat immers een samenhang tussen de huidige pandemie en de liberale wereldorde, die zich vanaf de vroege jaren 90 in zijn nieuwe gedaante zijn intrede deed. Waar mensen en dieren dicht op elkaar leven, neemt het risico op zoönose toe, infectieziekte die van dier op mens kan overgaan. Dat geldt niet alleen voor markten in het Chinese binnenland, maar ook voor onze eigen bio-industrie. Desastreus is het proces van globalisering dat alle fysieke, sociale en morele grenzen ondermijnt. We kunnen niet anders concluderen dat de gangbare orde haar grenzen heeft bereikt, een les die getrokken kan worden na de vele crisissen in het voorliggende tijdsgewricht. Het is de hoogste tijd om in te zetten op een andere systematiek en het zou de ­politiek sieren als ze de urgentie daarvan beseft.

• Gabriel van den Brink. ‘Gaat de coronacrisis een maatschappelijke verandering teweeg brengen?’ Volkskrant. 6 april 2020.