In de jaren 80 viel veel industriële bedrijvigheid in het Ruhrgebied stil. Anders dan in de aangrenzende provincie Limburg, waar het industrieel erfgoed radicaal uit het landschap werd verwijderd, is in het Ruhrgebied het erfgoed de basis geworden voor een nieuw landschap. (Over Limburg de blog: Mijn landschap).
- 2000
In die periode werkte ik in het Ruhrgebied, met Duisburg als case studie, waar in Nord een groot deel van de voormalige werkers van de hoogovens woonden. Een stadsdeel met hoge werkloosheid als gevolg van de sluiting. Het onderzoek was een gemeenschappelijk Europees project met gemengde teams, wetenschappelijk onderzoekers en praktijkvertegenwoordigers uit Malmö, Napels, Glasgow, Nancy, Leiden en Duisburg. Een project gefinanceerd door ‘Brussel’. [1] Ik was toen erg onder de indruk van het parallel verlopende IBA dat het industrieel erfgoed een nieuwe bestemming ging geven.
1] Local socio-economic strategies in disadvantaged urban areas. Report on the European Conference on March 30th and 31st 2000 in Dortmund. Hrsg.: Institut für Landes- und Stadtentwicklungsforschung des Landes Nordrhein-Westfalen.
- IBA-EMSCHER LANDSCHAFT PARK
De ‘Internationale Bauausstellung (IBA) Emscherpark’ werd opgezet om de oude industrieregio Ruhrgebiet nieuw leven in te blazen. Een impuls hiertoe ging uit van zo’n 100 herstructuringsprojecten. Een masterplan van de hand van de Nederlandse architect Rem Koolhaas was een richtsnoer voor de ecologisch, economisch, sociaal en cultureel geaarde projecten. In de oude mijnschachten en fabriekshallen gingen concerten en tentoonstellingen plaatsvinden. Een kunstenaar had een tijdelijk project ontworpen voor een zwembad tussen de stalen kolossen van een mijn, dat later in de tijd een definitieve plek kreeg. Daarnaast was er veel ruimte gereserveerd voor bedrijvigheid, zoals in de voormalige kolenbunker, waar kantoren in gebouwd zijn en ook het oude transportnetwerk kwam in het ontwerp terug als een netwerk van tuinen en paden. Met het behoud van de bestaande bebouwing, trachtte men ook de oorspronkelijke infrastructuur van water en (spoor)wegen zoveel mogelijk intact te laten.
- LANDSCHAFTSPARK DUISBURG-NORD
Het hoogoven complex in Duisburg-Nord, een project van het IBA, werd in 1902 door de “Rheinische Stahlwerke zu Meiderich bei Ruhrort” gebouwd. Later overgenomen door de Thyssen-groep. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het zwaar beschadigd, maar het complex werd in de jaren 50 weer opgebouwd. In 1985 waren de hoogovens van het complex te klein geworden om nog rendabel te zijn, en werd het complex gesloten. Tussen 1991 en 2002 werd het terrein als openbaar park ingericht.
- 2019
Zo’n twintig jaar na dato, in de herfst van 2019, maakte ik nog eens een rondje over het terrein. Ik zag de resten van de hoogovens nog steeds als bakens in het landschap omhoog rijsen en hun verhaal vertellen over een roemrijk verleden van het Ruhrgebied. Het terrein is opgenomen in de Route der Industriekultur, die langs industriële bezienswaardigheden in het Ruhrgebied gaat. De meeste gebouwen in het park worden tegenwoordig voor recreatiedoeleinden gebruikt. Zo heeft men vanaf de voormalige hoogoven 5 een goed uitzicht over Duisburg en omstreken, kan men duiken in de gastank, en zijn in een deel van de ertsbunkers enkele klimmuren aangelegd en klimroutes uitgestippeld. Bovendien worden in het park regelmatig evenementen georganiseerd.
De resten van dit industrieel erfgoed waren nu meer overwoekerd door het groen. De natuur had meer bezit genomen van dit industrieel erfgoed. Natuurontwikkeling was een wezenlijk onderdeel van de ecologische doelstellingen. Op het verwilderde terrein bleek een grote diversiteit aan flora en fauna aanwezig te zijn, inclusief bedreigde soorten. Om de diversiteit aan biotopen te vergroten zijn verschillende waterlopen als natte biotoop uitgevoerd. De oevers zijn voorzien van flauwer beplant talud. Het zichtbaar maken van het watersysteem om een relatie tussen de bezoekers en het water te stimuleren, is een belangrijk thema bij het ontwikkelen van het plan geweest. Er is gekozen voor een systeem om het water van daken, drainagewater en afstromend water van verhard oppervlak in reservoirs op te slaan en daarmee het watersysteem van het park te voeden. De reservoirs dienen als seizoensberging om het watertekort dat in de zomer ontstaat door verdamping, aan te vullen. Het water vanuit de reservoirs wordt eerst via een beplant bodemfilter gezuiverd voor het weer in het watercircuit gepompt wordt.
Olieverf op doek
80 x 80 + 140 x 80 + 80 x 80 cm
APPENDEX 1
In de haven van Duisburg, in de voormalige ‘Kuppersmuhle’ die omgebouwd is tot Museum fur Moderne Kunst, was een foto tentoonstelling ingericht over het Ruhrgebiet. Eerst was het genieten van de verbouwing van dit industriële erfgoed.
Trappenhuis 
De foto tentoonstelling 
‘Till Brönner, highly-acclaimed musician and photo-artist, has embarked upon an unusual mission, deep into the heart of the Ruhr region. Over a period of 12 months, Germany’s No.1 jazz musician travelled across one of Germany’s most diverse and ambivalent regions, photographing people and places to fashion a highly personal view of the faces, industrial architecture, natural and cultural landscapes, transportation infrastructure and urban environments, and of the vibrant co-existence of the diverse nationalities, cultures and religions making up Germany’s largest conurbation: the Ruhr metropolis.’
APPENDEX 2
Moest ook denken aan Charles Sheeler (16 juli 1883 – 7 mei 1965), oorspronkelijk een kunstschilder behorend tot het Amerikaanse modernisme. Hij vestigde zich in Parijs, maar kon van zijn schilderijen niet leven en keerde terug naar Amerika. Hij pakte de camera op en werd een van de grootste fotografen van de 20e eeuw met industrieele landschappen als onderwerp.
Soms kan iets wat je van ouds vies, leelijk, versleten, niet fris ruikend en trist vindt toch bij nader inzien so wel spannend als interessant zijn.