VAN MIJN BOEKENPLANK – EEN FILM VAN OME WILLEM – kazuo ishiguro

Staande voor mijn boekenplank is de vraag welke boeken me bijzonder aanspraken. Ik nam gisteren Edward Albee van de plank. Omdat de boeken naar alfabet geordend zijn wilde het toeval dat ik het mij aansprekende toneelstuk ‘Who is afraid of Virginia Woolf?’ als eerste van de plank nam. Niet geheel toevallig is het stuk ook verfilmd. Nu zijn er genoeg voorbeelden van verfilmingen van boeken die me minder aanspreken, maar dat is bij dit boek niet het geval. Hoe vaak heb ik de uitvoering van Albee’s toneelstuk niet gezien en boeide het me keer op keer?

KAZUO ISHIGURO. THE REMAINS OF THE DAY

Dan zoek ik iets verder in de alfabetische volgorde en kom bij de letter i. Ik heb wat wat letters overgeslagen waar zeker kandidaten staan. Maar ik zoek naar een ander aansprekend boek met dito verfilming. ‘The remains of the day’ is een roman uit 1989 van de Japans-Britse auteur Kazuo Ishiguro. Het werd 10 jaar later verfilmd onder regie van James Ivory.

Het verhaal speelt zich af na de Tweede Wereldoorlog in Engeland, in een tijd dat het hele klassensysteem zoals dat voor de oorlog bestond als een kaartenhuis is ingestort. Hoofdpersoon is Stevens, butler van het landgoed Darlington Hall. Na jarenlang Lord Darlington te hebben bediend, werkt Stevens inmiddels voor een rijke Amerikaan die het hele landgoed inclusief personeel heeft opgekocht. Omdat de rijke Amerikaan een paar weken op reis gaat, krijgt Stevens wat dagen vrijaf en de beschikking over de auto van zijn baas om ‘eindelijk eens iets van het land te zien.’ Een ongekende luxe voor een butler die zijn hele leven zich in onderdanige dienst van anderen heeft gesteld.

Hij gaat op bezoek bij de voormalige huishoudster van Darlington Hall, Sally Kenton. Het wordt een reis naar het verleden. Onderweg en ’s avonds in de diverse plekken waar hij overnacht, denkt hij terug aan de tijd dat het landgoed levendig was en druk bezocht werd. In de ik-vorm vertelt hij zijn herinneringen. Uit de reacties van de personages om Stevens heen wordt steeds duidelijker dat zijn versie van de geschiedenis niet altijd de juiste weergave is. Welke rol heeft Lord Darlington gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog en was die rol wel zo zuiver zoals Stevens pretendeert? Mag je als butler iets vinden van de werkzaamheden van je werkgever? Als echte butler stel je geen vragen, zoveel maakt Stevens wel duidelijk. De klassiek Britse ‘stiff upper lip’, deftig en afstandelijk, laten geen vragen toe over alledaagse vanzelfsprekendheden.

In wezen is het een tragisch liefdesverhaal van een man die zichzelf onzichtbaar maakt ten dienste van zijn functie, en hiermee vergeet te leven. In zijn blik op het verleden komt hij tot de conclusie dat het allemaal te laat is. De man die hij jarenlang heeft gediend en die wordt beschuldigd van nazi-sympathieën is gestorven en de vrouw die van hem hield, de huishoudster, is getrouwd met een andere man. Het boek en de film brengt falen in beeld. Zo zien we dat Lord Darlington zich inlaat met de Duitsers, er achterkomt dat hij foute keuzes heeft gemaakt, waarbij hij zich zorgen begint te maken om twee Joodse meisjes die hij eerder uit de huishoudelijke dienst heeft laten wegsturen. Zo zien we ook een gefaalde vader-zoon relatie. Stevens die zijn zieke vader ziet achteruitgaan en er nooit in slaagt een emotionele band met hem te leggen. Te laat. En uiteindelijk faalt Sally Kenton in haar opzet om Stevens jaloers te maken. Het liefdesverhaal van Stevens & Kenton is geen flamboyant tragisch liefdesverhaal, zoals dat van Romeo & Juliet, maar een liefdesverhaal dat blijft verborgen en onderdrukt. Is er iets tragischer dan een compromisloos einde zonder catharsis?  (trailer)