In het muziekprogramma van Paul Witteman op de zondagavond werd o.a. het hooglied uit de Mauthausen cyclus van Theodorakis door Nicky Jacobs gezongen. Dit in een Jiddische versie. Andere Jiddische liederen van Nicky zijn hier te horen.
- MAUTHAUSEN LIEDEREN
O mijn liefde is zoeter dan honing is.
Zoals een bloem het zonlicht het liefste is,
zo lief is hij mij die mijn koning is.
Ik heb hem lief maar niemand weet dat hij mijn liefste is.
Ik heb hem lief maar niemand weet dat hij mijn liefste is.
Ik heb hem lief maar er is niemand die dit weet.
Ik heb hem lief.
O meisjes van Auschwitz,
o meisjes van Dachau,
vertel mij toch waar mijn liefste is,
vertel mij toch waar mijn liefste is,
vertel mij toch waar hij is.
Ik heb hem lief.
We hebben hem vandaag voorbij zien komen,
vanwaar hij kwam, kan hij nog dromen,
maar niemand weet waarheen hij gaan zal.
O mijn liefde die alles verwarmen kan,
zoals mijn hoofd rust in zijn linkerhand,
zoals zijn rechter mij omarmen kan.
Ik heb hem lief maar niemand weet dat hij mijn liefste is.
Ik heb hem lief maar niemand weet dat hij mijn liefste is.
Ik heb hem lief maar er is niemand die dit weet.
Ik heb hem lief.
O meisjes van Mauthausen,
O meisjes van Belsen,
vertel mij toch waar mijn liefste is,
vertel mij toch waar mijn liefste is,
vertel mij toch waar hij is.
Ik heb hem lief.
In de jaren 70 nam ik de LP van Liesbeth List geregeld uit de hoes waarop zij de Mauthauser liederen van Theodorakis ter gehore brengt. Hier haar vertolking van het hooglied. Een lied dat niks afdoet aan de actualiteit. In die tijd speelde de vrijheidsstrijd in Portugal, Spanje en het Griekenland van Theodorakis. Terwijl gelijktijdig de dictaturen in Chili en Argentinië zich verstevigden. En in hoeveel landen worden heden ten dage de democratische vrijheden door dictators te niet gedaan?
- KAMP MAUTHAUSEN
‘Mauthausen is een liefelijk stadje aan de Donau, ongeveer twintig kilometer van Linz, de tweede stad van Oostenrijk. De keus van Mauthausen als plaats voor een concentratiekamp werd ingegeven door de aanwezigheid van de steengroeven bij het nabijgelegen Gusen. Door ter plaatse een concentratiekamp neer te zetten kon op een goedkope manier worden voorzien in arbeidskrachten. De exploitatie van de steengroeven kwam in handen van de SS, die daartoe in april 1938 de firma Deutsche Erd- und Steinwerke GmbH (DEST) had opgericht. Het graniet was bestemd voor de immense bouwwerken waarmee Hitler verschillende steden een nieuw aanzien wilde geven, onder andere Linz, in de omgeving waarvan hij was geboren en dat hij tot een groot nationaal- socialistisch kunst- en cultuurcentrum wilde maken.
Het bleef niet bij Mauthausen en het nevenkamp Gusen. In totaal heeft Mauthausen negenenveertig nevenkampen gehad, die over heel Oostenrijk verspreid lagen en waar tal van Duitse bedrijven vestigingen hadden, waar de gevangenen werden afgebeuld in de oorlogsindustrie. De concentratiekampen waren officieel in drie categorieën, ‘Lagerstufen’, ingedeeld. Mauthausen en Gusen behoorden tot de zwaarste categorie, bestemd voor streng gestraften, onverbeterlijken, crimineel veroordeelden en a-socialen, te weten gevangenen die nauwelijks meer kunnen worden opgevoed. Tot die onverbeterlijken en a-socialen behoorden in de ogen van de SS politiek andersdenkenden, Joden, zigeuners, jehova’s getuigen.
Nieuwe gevangenen werden bij aankomst gedesinfecteerd en kaal geschoren. Iedereen moest zijn spullen inleveren en ze kregen de bekende blauwwit gestreepte overall. Op de overall werd met een gekleurde driehoek aangegeven tot welke categorie je behoorden. Zo kregen politieke gevangenen een rode driehoek, criminelen een groene, homoseksuelen een roze en joden de veel gebruikte gele driehoek.
Wikimedia commons
De indeling van Mauthausen in de zwaarste categorie betekende voor de gevangenen dat, naast de ondraaglijke zwaarte van het werk, mishandeling, marteling en moord hun dagelijks lot vormden. ‘Kort gezegd was het cynische doel: Zwangsarbeitseinsatz mit vorsätzlicher Vernichtung, dwangarbeid gevolgd door vernietiging wanneer de gevangenen niet meer tot werken in staat waren. Vaak bezweken de gevangenen onder de last van de zware brokken graniet die via een 186 treden hoge trap naar boven moesten worden gezeuld. De trap is momenteel een monument in het kamp.’ (Battlefield Tours).
- ARIBERT HEIM
Een van de bekendste personeelsleden van kamp Mauthausen was nazi-arts Aribert Heim. In plaats van de gevangen te genezen, deed hij veel pijnlijke experimenten op hen. Zo onderzocht hij wat pijn met een mens deed en hoe groot het uithoudingsvermogen van de mens was. Het doel van de experimenten was het maken van betere pijnstillers. Heim gebruikte daar echter gruwelijke middelen voor. Zo amputeerde hij ledenmaten en organen zonder te verdoven en injecteerde hij benzine en giffen in de aderen of hart van de patiënt. Ook werd er geëxperimenteerd met vaccins tegen cholera en vlektyfus. (IsGeschiedenis)
VOETNOOT
De schrikbeelden zijn ook verfilmd (Netflix). Natuurlijk lopen feiten en fictie in de film door elkaar, zoals dat ook in de romans gebeurt. Het laat onverlet dat volgens de officiële documentatie 197.464 personen naar Mauthausen werden gedeporteerd. In het kamp en de diverse Außenlager kwamen zeker 95.000 personen om het leven.
Beste Ton,
Ik heb die uitzending ook gezien. had nog nooit van de Mauthausencyclus van Theodorakis gehoord. Maar wat een zeldzaam ontroerend lied, ook al versta je de tekst niet, je kunt hem wel begrijpen. En wat vreemd dat de liederen tot nu toe in tientallen talen verschenen zijn, behalve in het Jiddisch.
Prachtig, de muziek van M.Theodorakis. Ik heb een vage herinnering aan de Griekse kolonelsregimes,en de toenmalige rol vd strijdmuziek van Th. en aan hem zelf. Veel later nam het strijdkoor waar ik inmiddels weer op zit, 1 of meer liederen van hem op. m.n. het nr ‘Asma Asmaton’. Hierbij een linkje van een zwartwit vertolking door Farantouri: https://www.youtube.com/watch?v=l7wuRxbLbKE (het 2e liedje).
De kracht van de Mauthausencyclus blijkt uit het feit dat de muziek net als bijv. de Dreigroschenoper, door alle ‘rangen en standen’ gaat, zo is mijn ervaring, tenminste als je van muziek houdt.