- DE NIEUWE OF LITÉRAIRE SOCIËTEIT DE WITTE
’s Gravenhage, het deftige dorp van de graven van Holland, de prinsen en prinsessen van Oranje en de regenten. Kortom: de Haagse kak. Maison Krul was zo’n icoon. Zoals ook de Nieuwe of Litéraire sociëteit De Witte is.
‘De Witte’ opgericht in 1782, is een besloten vereniging die al ruim twee eeuwen een markante positie in het Haagse sociale leven inneemt. ‘De Witte’ is sinds 25 oktober 1870 gevestigd in een monumentaal pand aan het Plein naast het Mauritshuis en het Binnenhof. De naam is ontleend aan het oorspronkelijk witte gebouw aan de noordzijde van het Plein. De sociëteit werd gesticht door 114 overwegend jonge notabelen als een vereniging voor gezellig verkeer en ‘geoorloofde uithuizigheid’ op de benedenverdieping van een koffiehuis. ‘Nieuw’ omdat het om een nieuwe Haagse sociëteit ging. ‘Littérair’ als voorwendsel om te ontkomen aan de beperkingen die in de Franse tijd bestonden ten aanzien van verenigingen.
Wie het statige gebouw aan het Plein betreedt, ziet met name de rijke eclectische stijl terug in het interieur. De ontwerper Van Oudshoorn gebruikte de feestelijke en barokke Lodewijk XIV-stijl voor de conversatiezaal en voerde hij de gaanderij en de biljartzaal ernaast uit in de minder frivole neorenaissance. De vestibule en het trappenhuis werden uitgevoerd in een statige en koele neoclassicistische stijl met glanzend wit gemarmerde zuilen. Op de wanden prijken de portretten van leden van het Koninklijk Huis. (Bron: City Den Haag).
Vooral de grote conversatiezaal is indrukwekkend. De wanden, het plafond, de deuren en de schoorsteenpartijen zijn bedekt met stucwerk, schilderingen en ornamenten. De schilderingen zijn gemaakt door de Haagse firma W. Stortenbeker (bekend van o.a. de paleizen Soestdijk, Noordeinde en Kneuterdijk). De Haagse meubelfabriek Horrix leverde het meubilair en de gordijnen. Heel anders van sfeer is de leeszaal en de bibliotheek in het gedeelte dat in art déco stijl door architect Limburg werd ontworpen.
Ook al dateert de ‘Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte’ uit 1782, de essentie van de vereniging is nog steeds dezelfde als bij de oprichting. De leden, ruim 3.300 op dit moment, organiseren verschillende bijeenkomsten, zoals lezingen, borrels, diners, sportactiviteiten, films en excursies. Doel daarvan is ‘het bevorderen van het onderling verkeer harer leden en de beoefening door haar leden van de letterkunde, de schone kunsten, geschiedkunde en andere wetenschappen’.
Sinds 1975 wordt tweejaarlijks de Littéraire Witte Prijs uitgereikt voor letterkundig werk van een Haagse auteur of over een Haags onderwerp. De leden komen bijeen in verschillende tafels of commissies. ‘De Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte’ beschikt over meer dan 190 geregistreerde tafels die een open, semi-open of besloten karakter hebben. De open tafels zijn vaak gevormd rond een bepaald thema of liefhebberij (bijvoorbeeld de Historische tafel en de Internationale tafel) en de semi-open tafels rond een bepaalde beroepsgroep (bijvoorbeeld apothekers of accountants). Besloten tafels zijn alleen toegankelijk op uitnodiging en/of een tafelballotage. Om lid te kunnen worden, moeten drie bestaande leden je voordragen en volgt er een ballotageprocedure.
De Witte’ is als een traditionele herensociëteit begonnen, maar sedert mei 1998 kunnen dames ook een volledig lidmaatschap met stemrecht verkrijgen. Het ledenbestand van De Witte is voornamelijk afkomstig uit de ambtenarij, het bedrijfsleven, de vrije beroepen, de universitaire en militaire wereld, de diplomatieke dienst, internationale organisaties en vestigingen van buitenlandse bedrijven in Den Haag. (Bron: Wikipedia).
De Witte, met al zijn vormelijkheid, was een verlengstuk van de samenleving met zijn rangen en standen. Maar de samenleving is niet langer dezelfde, en met zijn hang naar traditie en decorum staat De Witte tegenwoordig meer op zichzelf. In een wereld die het normaal begint te vinden dat ministers zonder stropdas rondlopen, krijgt de sociëteit iets weg van een reservaat. “Etiquette biedt houvast”, zegt voorzitter Henk Grootveld. “Mensen genieten ervan om nog met ‘u’ te worden aangesproken. En een jonger lid staat hier nog op voor een oudere. Zoals het in de tram ook zou moeten.” (Bron: Lars Kuipers (2009). Op het Zand. Uitgeverij De Nieuwe Haagsche).
- HAAGSE BLUF
Aan de andere kant heb je de eenvoudige Hagenezen, van het type grote mond, klein hartje (Jacobse & Van Es). Kortom: de Haagse bluf. Er is niet zo zeer sprake van een botsing der beschavingen, maar een strikte segregatie. Met het onderscheid tussen zand en veen wordt deze dualiteiit getypeerd.
Mijn vader was destijds lid van Sociëteit de Witte. Dat had te maken met zijn functie als Raadsadviseur bij het Ministerie van Justitie. Als kind herinner ik mij dat daar nogal geheimzinnig werd gedaan. Dat had zeker te maken met het exclusieve karakter en de ballotage en het feit dat het toen alleen nog een mannenclub was.
Veel later ben ik een regelmatig bezoeker geweest van Plein 26.
Plein 26 is een gebouw aan het Plein in Den Haag op de hoek van de Korte Vijverberg. Het is in 1930 gebouwd als uitbreiding van Sociëteit de Witte. Het pand was in die tijd dat ik er kwam (van 1989 tot 2007) eigendom van de juridische uitgever Kluwer die er onder meer redactievergaderingen organiseerde. Hoogtepunt was Prinsjesdag wanneer je vanuit het pand een fantastisch uitzicht had op de Gouden koets.
Sinds 2014 maakt het deel uit van het aan de overzijde gelegen museum Mauritshuis.
In 2014 werd het hoekpand verbonden met het Mauritshuis via een tunnel onder de Korte Vijverberg. Het hoekpand is in langdurige bruikleen gegeven door de sociëteit die daarbij zorgdraagt voor diners en de ontvangsten. Het dient nu als tentoonstellingsvleugel voor wisseltentoonstellingen, kantoorruimte, bibliotheek en workshopruimte.
Leuk blog. Een aantal jaren geleden was ik bij een diner in de bibliotheek van de Reform Club in Londen (waar Phileas Fogg ooit lid van was en waar hij zijn weddenschap afsloot). De entourage was overweldigend, het eten was eigenlijk vrij gewoon.