EEN EXCURSIE (4)
De NDSM-werf in Amsterdam Noord is, na een lange periode van verval, weer een gewilde locatie geworden. De NDSM-werf is een ruig en iconisch gebied aan het IJ. Het vrije karakter, de postindustriële gebouwen en de creatieve sfeer vormen het decor waar cultuur, zelforganisatie en stedelijke ontwikkeling samenkomt. (Zie: Eva de Klerk (z.j.). Make your city. De stad als casco –NDSM werf. Amsterdam: Transcity Valziz).
Toen de voormalige VOC-werf op Oostenburg te klein werd, bouwde de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij vanaf 1922 op de noordzijde van het IJ haar vracht- en passagiersschepen. In 1946 fuseerde de NSM met de Nederlandsche Dok Maatschappij en werden er gezamenlijk mammoettankers gebouwd. Rond 1950 was de NDSM-werf de grootste scheepswerf van Europa. In 1984 ging de werf failliet. De leegstaande gebouwen op het zuidoostelijke deel van het NDSM-terrein werden na verloop van tijd gekraakt. Hieruit ontwikkelde zich één van de Amsterdamse ‘broedplaatsen’, betaalbare woon- en werkruimten voor kunstenaars, ambachtslieden en ondersteunende bedrijfjes. Zij verenigden zich in de Stichting Kinetisch Noord, die vanaf 2001 met subsidie van diverse instanties de nieuwe gebruiksmogelijkheden mocht proberen. De NDSM-werf heeft industrieel erfgoed: de hellingbanen; de smederij; het werfgebouw; de timmerwerkplaats en de lasloods. Deze vijf gebouwen zijn als monument bestempeld, omdat ze een belangrijk onderdeel vormen van de identiteit van de NDSM-werf. Allen hebben vergelijkbare architectuur, ze zijn robuust en industrieel. Deze gebouwen vertellen ook het verhaal van de Amsterdamse scheepsbouw dat nog steeds relevant is. De smederij staat midden en wordt omgeven door het werfgebouw, de lasloods, de timmerwerkplaats en de hellingbanen. De gebouwen zijn nog redelijk gaaf. Veel van de originele draagconstructies – Engelse spanten en vakwerkkolommen – zijn bewaard gebleven, zoals ook de hellingbaan met kranen. Met uitzondering van de smederij zijn de originele ruimtes terug te vinden.
Foto: Michelle
EVEN VERDEROP
De NDSM werd wereldwijd gezien als gigant van de nautische industrie. Het was een innovatief bedrijf, waarvan veel ontwikkelingen nu nog steeds worden toegepast in de scheepsbouw en -reparatie. In de hoogtijdagen in de jaren ‘50 en ’60 waren er ongeveer 6000 mensen in dienst. Daarbij kwam nog het variërende personeel zoals onderaannemers en koppelbazen, dat kon oplopen tot nog 1000 – 2000 personen.
Eind jaren ‘60 werd een personeelstekort opgelost door goedkope en tijdelijke arbeidskrachten uit het buitenland te rekruteren. Deze gastarbeiders, voornamelijk van Turkse afkomst, werden na een medische keuring ondergebracht in een speciaal ingericht woonoord. Het woonoord Atatürk voorzag de tijdelijke arbeiders van onderdak in barakken. Voor voedsel werd gezorgd, evenals wat vermaak door middel van filmvertoningen, theater en een bibliotheek.
Bron: Stadsarchief
BOUWEN & WONEN
Tussen het stationsgebied Sloterdijk in het zuidwesten, de Noorder IJ-plas in het noordwesten, het Westerpark in het zuidoosten en het NDSM-terrein in het noordoosten is ruimte om de komende decennia 40.000 tot 70.000 woningen en 58.000 arbeidsplaatsen te realiseren. Hier tekenen zich de contouren af van een stad binnen de stad: Haven-Stad. Eén gebied binnen de Ring A10 met een uitzonderlijk hoge potentieel om de komende decennia gefaseerd te transformeren van louter kantoren, industrie en bedrijvigheid naar volwaardige, Amsterdamse woon-werkwijken. Met als unieke en meest karakteristieke kenmerk het water dat het doorsnijdt: het IJ met zijn aftakkingen. (In termen van de Gemeente Amsterdam die deze ontwikkeling stimuleert).
Nautisch NDSM is een onderdeel van het bouwprogramma. Direct aan het water gesitueerd met maximaal uitzicht op het IJ en de levendige jachthaven. Er wordt een multifunctioneel programma ontwikkeld: horeca, kantoorruimte, commerciële ruimtes en diverse soorten woningen. Het waterfront van NDSM krijgt hiermee een indrukwekkend nieuw aangezicht.
WORDT VERVOLGD ……..
Voetnoot 1.
Tuindorp Oostzaan (watersnood 1960) is een van de tuindorpen die tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden ontwikkeld in Amsterdam om een tegenwicht te bieden aan de verpauperde volksbuurten in de binnenstad. Bovendien wilde men de groeiende groep arbeiders van de nieuwe industrieën en scheepsbouw aan de noordoevers van het IJ dichtbij hun werk huisvesten, om te voorkomen dat een dure oeververbinding tussen de binnenstad en Amsterdam-Noord nodig zou worden. De tuindorpen in de Watergraafsmeer, Nieuwendam, Buiksloot, de Buiksloterham en bij Oostzaan zijn te danken aan de vooruitstrevende wethouders Floor Wibaut en Monne de Miranda, en de dadendrang van de directeur van de Gemeentelijke Woningdienst Amsterdam, Arie Keppler.
Watersnood 1960.
Het Zonnehuis in Tuindorp Oostzaan is een monumentale locatie gebouwd naar Amsterdamse Schoolstijl en een ontwerp van Jacoba Mulder. Het gebouw opende in 1932 zijn deuren en is onlosmakelijk verbonden aan de historie van Amsterdam Noord. In tijden van financiële crisis zorgde de bouw voor banen en inkomens voor de vele werkeloze arbeiders in die periode.
Het Zonnehuis werd gebouwd voor het gemeenschapsleven van -met name- bewoners van het Tuindorp Oostzaan, vanuit de filosofie dat een bloeiend verenigingsleven van belang is voor de opvoeding van de arbeidersklasse. Oorspronkelijk als verenigingsgebouw voor de arbeiders van het NDSM terrein, wat nog geen twee kilometer van het Zonnehuis ligt.
Voetnoot 2.
‘De Durgerdammerwijk, de Schellingwouderwijk, het zicht op de nieuwe woonwijken IJburg en Zeeburg aan de overkant en daar tussenin de Nesciobrug, de Schellingwouderbrug en de Oranjesluizen: het is niet meer wat het is geweest, maar er is genoeg te zien. “Wij waren blij en uitbundig om niets, om ’t mooie weer, om de zonneschijn, om de lucht om ons heen, die wij ademden en om de lucht boven ons, die we zagen.” (Nescio).
Mooie blog over de NDSMwerf. En natuurlijk heel erg leuk dat je mijn schilderijen erin hebt verwerkt! Mij trof daar vooral het lijnenspel van de prachtige industriële hallen en de wijze waarop de werkruimten voor kunstenaars, ambachtslieden en ondersteunende bedrijfjes daarin zijn verwerkt. Heel knap gedaan. Ik mocht destijds ook exposeren in het DoubleTree By Hilton hotel dat ook op het terrein van de voormalige werf is gebouwd. Er is nog een ander hotel in een voormalige havenkraan. Het Crane Hotel Faralda bevindt zich op 50 m hoogte bij de NDSM-scheepswerf en is per lift te bereiken. Het beschikt over designsuites met uitzicht op het IJ. Het centraal station van Amsterdam ligt aan de overkant en je kan er in 10 minuten komen met de veerboot, die een station heeft binnen 600 m van het hotel.
Michiel Courzy. Het Parool, 20 maart 2020.
We kunnen veel zeggen van het NDSM-terrein in Noord, maar niet dat het groen is. De voormalige werf, die tot in de jaren tachtig het centrum was van de Amsterdamse scheepsbouw, staat nog altijd vol met industriële gebouwen. Die hebben inmiddels nieuwe bewoners gekregen, zoals muziekzender MTV, de bedrijven in de kantoorgebouwen op het voormalige Kraanspoor en horeca als Noorderlicht en Pllek. Al deze nieuwe bewoners hebben de werf, die jarenlang vrijwel leeg stond, tot leven gewekt. Na de ondernemers komen de bewoners: op het terrein verrijzen duizenden woningen. Maar bomen groeien er nauwelijks. Wel meer huizen.
Het Amsterdamse gemeentebestuur heeft deze week besloten om meer woningen te realiseren op de scheepswerf. In de oorspronkelijk plannen was sprake van 2500 woningen. Daar komen er nog eens tweeduizend tot 2500 huizen bij, zo staat in het nieuwe bestemmingsplan dat is vastgesteld door het gemeentebestuur. Die komen vooral aan de westkant, dat wil zeggen: met de rug naar het IJ, links van de IJ Kantine. Door dichter op elkaar te bouwen, is er plek voor meer huizen.