ATELIER BINCKHORST – samen maken we de binckhorst (1)

EEN BEST PERSON

Een ‘goede’ gebiedsontwikkeling wordt zelden van bovenaf geregeld, aldus Cerutti.^[1] Het begint steevast met een paar bevlogen enkelingen die eindeloos door zo’n te transformeren gebied lopen om het te ontdekken en te proeven. Pas veel later gaat men bedenken wat er eventueel allemaal kan. Vaak wordt een project pas levensvatbaar nadat er eerst allerlei tijdelijke bestemmingen zijn geweest. Met vallen en opstaan, via proberen en ontdekken, kan dan langzaamaan steeds beter zicht ontstaan op wie wat wil en wat er mogelijk is. En telkens weer zijn er dan bevlogen ‘ideemakers’ nodig, die zorgen voor een breder draagvlak. Mensen die op alle niveaus medestanders weten te winnen, die blaken van passie en bovendien begiftigd zijn met een lange adem. In een ander verband noemden we deze mensen ‘Best Persons’.  De betekenis van een ‘Best Person’ als katalysator voor een succesvol ‘bottom-up’ proces in complexe situaties is evident, was de conclusie uit ons onderzoek. ^[2]

Een Engelstalig essay over Best Persons

OPTREK

Sabrina Lindemann, zo’n Best Person, zette zich met haar organisatie OpTrek actief in om het proces in de Binckhorst verder gestalte te geven.^[3] Mobiel projectbureau OpTrek wil een andere manier van gebiedsontwikkeling ondersteunen, dat uitgaat van het benutten van bestaande kwaliteiten en potenties, ontwikkelend beheren, tijdelijk gebruik als strategie, circulaire economie, verbeeldingskracht, de inzet van lokale kennis en expertise, en om de expertise van kunstenaars en ontwerpers doelgericht toe te passen en een rol te laten spelen in de toekomst van het gebied. Het Mobiel projectbureau OpTrek is een cultureel laboratorium geworden voor interacties en onderzoek in stedelijke transformatiegebieden. 

Zij bouwde in de Binckhorst een netwerk op door informele bijeenkomsten te organiseren met pitches van lokale bedrijven, ondernemers en gastsprekers “Vanuit mijn ervaring, o.a. in Transvaal weet ik dat het belangrijk is om een community op te bouwen in zo’n gebied, als draagvlak voor verdere projecten en initiatieven”.  

BEST PERSON – SABRINA: https://vimeo.com/68598397

MEERWAARDE

Om de kwaliteiten te duiden van een ‘Best Persons’ of hoe ze ook genoemd worden, – stadmakers, navigators -, ontwikkelden we een typologie. Daarin kwamen types voor zoals een ‘alledaagse doener’, waarbij wij kenmerken als het praktische handelen, de gerichtheid om oplossingen te vinden voor zich aandienende problemen tot uitdrukking zagen komen. Of bij een type als ‘sociaal ondernemer’ werden projecten opgezet als ‘voertuig’ om resultaten te bereiken. Hierbij baande zo’n Best Person zich een eigen weg door de regelgeving, de procedures en plaatste zo’n project in de bestaande cultuur/context  van (hun) professionele omgeving. ‘Best Persons’ zijn in dit opzicht niet alleen grensoverschrijdend, ze brengen vaak ook een verschuiving aan van het ene werkveld naar het andere werkveld (een integrale aanpak) om een maatschappelijk probleem aan te pakken. Hun strategische vermogen om gepaste samenwerkingsverbanden te smeden, als bruggenbouwers, is daarbij van betekenis. Daartoe worden de benodigde ontmoetingsplaatsen gecreëerd, waar betrokkenen met elkaar in discussie kunnen gaan en samen tot een discours coalitie te geraken en dat zo naar mogelijkheden gevonden zijn voor (sociale) veranderingen binnen hun werkgebied.^[4]

OPBRENGSTEN:

• AUTONIË

‘Autonië is een project over auto, cultuur en nieuwe mobiliteit, over de rol die de auto voor de hedendaagse stad speelt en in het bijzonder voor de Binckhorst. De Binckhorst is al jaar en dag het kloppende hart van auto minnend Den Haag en haar omgeving. Hier kun je nog steeds tanken, pimpen, kopen, overspuiten, wassen en cabrioleren; de auto zit hier al decennia in de poriën van het gebied’, zo wordt gesteld. .^[5] Autonië is bedacht door Hans Venhuizen en op uitnodiging en in samenwerking met Sabrina Lindemann in de Binckhorst gerealiseerd.  Autonië maakte in de periode 2012-2015 de autocultuur met allerlei manifestaties zichtbaar voor een breed publiek. Door de grootschalige stedelijke transitie is de positie van de autobranche in de Binckhorst veranderd. “Met het project Autonië zetten we de deur open naar een nieuwe rol voor de auto in de Binckhorst. We gaan met de auto op zoek naar een nieuwe mobiliteit. Autonië positioneert de auto als aanjager voor ontwikkeling in de Binckhorst”, aldus Sabrina Lindemann.

Een autoboot te water in de Binckhorst. Foto: Autonië.  

AUTONIE – BINCKHORST: https://youtu.be/NJZfNBRHyXw

• BINCKSE BELOFTE

De Binckse Belofte is ontstaan naar een ontmoetingsplek voor ondernemers waar je ook een biertje zou kunnen drinken. Sabrina Lindemann heeft deze behoefte opgepakt, maar dacht door het zelf ontwikkelen van een eigen lokaal bier meteen meer betrokkenheid en sociaal contact te creëren tussen de ondernemers. ‘Het was tevens een test of de ondernemers open stonden voor co-creatie’ aldus Sabrina. Ze organiseerde workshops met ondernemers uit het gebied, met de vraag ‘Hoe smaakt de Binckhorst?’ Twee Haagse brouwers (het huidige Kompaan) kregen de opdracht om uit de associaties van de ondernemers een recept voor een bier samen te stellen. Het ontwerp voor het etiket komt voort uit een lokale prijsvraag. Het bier is inmiddels opgenomen in de collectie van het Haags Historisch Museum als levend erfgoed. Tevens heeft het nieuwe bier ook de functie van ambassadeur van de Binckhorst gekregen in andere stadsdelen van Den Haag en het centrum. En de bierbrouwers hebben zich inmiddels gevestigd in de Binckhorst dat nu een eigen brouwerij heeft.  

• RESOURCECITY

In 2013 lanceerde OpTrek het project ReSourceCity Binckhorst met het doel de aanwezige onbenutte potentiele waarden (resources) in het gebied beter te benutten. ReSourceCity Binckhorst creëert, wat wordt genoemd, nieuwe, slimme verbindingen tussen lokaal vakmanschap, (rest)materialen, kennis, maar ook machines, ruimte of tijd en expertise van buitenaf. Daarmee vergroot ReSourceCity de culturele, sociale en economische kracht van het gebied en creëert meerwaarde, waarbij niet alleen financiële – maar ook sociaal-maatschappelijke, culturele en ecologische waarden nagestreefd worden. Vanuit ReSourceCity heeft Sabrina opdracht gegeven aan Jan Jongert van Superuse Studios om verder te onderzoeken welke producten of diensten er nog in de waardeketen zouden kunnen worden ontwikkeld. Jan Jongert heeft toen een lokale bakker gekoppeld aan de bierbrouwerij. Met het uitgekookte graan dat overblijft na het bierbrouwen, het zogenoemde bierbostel dat doorgaans als veevoeder wordt gebruikt, kan ook brood mee worden gebakken. De brouwerij en de bakker zijn samen aan het experimenteren geslagen en hebben een heerlijk volkorenbrood ontwikkeld. Ook andere initiatieven zijn uit deze samenwerking ontstaan: een ontwerper is lampen gaan maken van de plastic bierfusten.

In de Binckhorst gekweekte hop voor de bierproductie en Brouwers Brood.  Foto’s: Optrek.

CIRCULAIRE ECONOMIE

Het zijn voorbeelden van circulaire economie waarin restmateriaal van het ene bedrijf weer de grondstof voor een ander kan worden. Met het brood kon Sabrina in ieder geval heel gemakkelijk aan ondernemers in de Binckhorst laten zien hoe circulaire economie op bedrijfsniveau kan werken.  Circulaire economie wil dus herbruikbaarheid van producten en grondstoffen maximaliseren en waarde vernietiging minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd. In het kort is het idee: van afvalstof naar grondstof. ^[6]  

• EIGEN LOGO

Tim Heijmans (We-Are-AMP) heeft in opdracht van OpTrek een lettertype voor de Binckhorst ontworpen.

Dit lettertype vormt de identiteit van het project ReSourceCity. De karakteristieken van de Binckhorst zijn omgezet in afzonderlijke letters die bij het schrijven telkens nieuwe verbindingen aangaan. Het lettertype is ontworpen in de vorm van een ‘open type font’. Het staat iedereen vrij om dit lettertype te gebruiken. Met het nieuwe lettertype vindt de Binckhorst in elke geschreven tekst een nieuwe vorm en betekenis. “Ik vind dat een hele mooie metafoor voor een gebied dat zelf organisch ontwikkeld wordt”. De gemeente heeft inmiddels het lettertype omarmd als het lettertype voor de Binckhorst.

• RESTAURANT RESTWAARDE

Het tijdelijke restaurant Restwaarde was gevestigd in het ateliercomplex ‘De Besturing’ in de sfeervolle industriële haven.

Restaurant Restwaarde.  Foto: Optrek 

Hier heb je een spectaculair uitzicht op de kranen van de tegenoverliggende asfaltfabriek. Het dagelijks lossen van de vrachtschepen geeft deze plek theatrale allure.’ Restaurant Restwaarde bood een unieke kans om deze locatie te ontdekken gekoppeld aan wat genoemd is een bijzondere smaakervaring.

• BINCKHORST BEINGS

Beings. Foto: Optrek.

De Binckhorst Beings zijn markeringen die op de Binckhorst op verschillende plaatsen zijn neergezet om de identiteit van het terrein te versterken en verschillende bedrijven beter vindbaar te maken. Het ontwerp van elke Being bestaat uit een basis van beton met daarop een specifieke configuratie die de productiemogelijkheden van het betreffende bedrijf waar het herkenningsbaken voor staat, etaleert. Ze doen denken aan Transformers en superheroes en tonen letterlijk een staalkaart van kennis en kunde dat aanwezig is in het gebied. 

• EEN MAAKPLEK

Netwerkvorming is een belangrijke doelstelling bij het opzetten en uitvoeren van de activiteiten en projecten. Een plek biedt hiervoor een belangrijk fundament.  In 2016 werd door de gemeente een prijsvraag uitgezet voor de tijdelijke invulling van een kavel in de Binckhorst. Dat inspireerde Sabrina Lindeman en Bram Heijkers (I’M BINCK) om met enkele partners een projectvoorstel te ontwikkelen voor ReSourceCity de maakplek, een circulaire Hub. Een plek waar men de circulaire economie kan zien, voelen, proeven, ruiken en maken. en investeerders en een plek waar een breder publiek van de producten gebruik kan maken. 

CIRCULAIRE ECONOMIE: https://youtu.be/KtHMw33hVks

Artist impressie van ReSourceCity (de maakplek).

HET NETWERK KRIJGT VERDER GESTALTE

Geïnitieerd door ‘Best Person’ Sabrina Lindemann werd I’M BINCK in 2014 opgezet. Een platform van ondernemers uit de Binckhorst die zich actief inzetten voor de gebiedsontwikkeling. Zij maken naar zeggen de bestaande rijkdom van de Binckhorst op het gebied van ondernemerschap, ambacht, innovatie en cultuur zichtbaar. In de Blog van Bram Heijkers & Gert-Joost Peek wordt een overzicht gegeven wat I’M BINCK tot nu toe (zomer 2019) heeft bereikt, aan netwerk- en beeldvorming.

---

^[1] Cerutti, Vera (2011). Creatieve fabrieken. Waarde creatie met herbestemming van industrieel erfgoed. Utrecht: C2 Publishing.

^[2]  Pennen, Ton, van der & Eva Bosch (2011). Urban practitioners who make a difference. Paper presented at NICIS seminar Governance. The Hague, 9-10 june. 

^[3] In een ander verband wordt haar manier van betrokkenheid bij gebiedsontwikkeling getypeerd als stadmaken en is zij derhalve een stadmaker:  

Maas, Martin van der. (2017) ‘Stadmaken’ belooft een betere stad. In: Gebiedsontwikkeling.nu, 17 april 2017.

^[4] Brink, G. van den, M. Verhulst, L. de Graaf & T. van der Pennen (2012). Best Persons en hun betekenis voor de Nederlandse achterstandswijk. Den Haag, Boom/Lemma. p.p. 69-82.

^[5] ‘Autonia Binckhorst – The Amusement Park for You Car.’ In: Westrenen, Francien (coordination) (2012) Haagse Havens. Den Haag: Gemeente Den Haag/Stroom. p.p.41-43.

^[6] Gunter Pauli (2012). Blauwe economie, 10 jaar, 100 innovaties, 100 miljoen banen. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.