- TATOES
Op zo’n dag komen verschillende zorgverleners hier in huis. Niet gek, zoals ook het eigentijds straatbeeld laat zien, is het dat verschillenden ook een tatoe hebben laten zetten. Mooi of lelijk is niet aan de orde, maar het kan aanleiding zijn voor een gesprek. Een vraag om uitleg omdat teken en tekst niet direct duidelijk zijn. Of zoals dat juist gebeurde bij iemand die een voorziening (kantelrolstoel) kwam brengen. Op zijn arm had hij duidelijk zichtbaar het wapen van Amsterdam staan. Mijn vraag: ‘U komt uit Amsterdam?’ ‘Dat niet, maar …’ Even ging het gesprek over Ajax.
- WALKING THE DOGS
Ik heb geen hondje om uit te laten, maar zie dat eigenaren elkaar niet star voorbijlopen. De hondjes snuffelen en zijn een alibi om een praatje met elkaar te maken.
Mooi of niet mooi is ook hier niet aan de orde. Evenmin of ze angstwekkend, wanstaltig, aai- of knuffelbaar zijn. Een praatje in het voorbijgaan is snel gemaakt.
- BOEKENWEEK
Ruim twee maanden later dan gepland i.v.m. de corona, is op zaterdag 29 mei dan toch echt de Boekenweek van start gegaan.
WAT FRAGMENTEN:
- HET ESSAY
‘Wat hebben de kinderopvangtoeslagaffaire en het misbruikschandaal rond de Amerikaanse miljardair Jeffrey Epstein gemeen met de genocide in Rwanda in 1994? Vooral dit: ze zijn alle mogelijk gemaakt door het zwijgen van de omstanders. In haar boekenweekessay De genocidefax laat schrijver, columnist en jurist Roxane van Iperen zien dat de wegkijkende mens overal is.
- Onder constructie: moet het boekenweek geschenk van Hanna Bervoets nog gaan lezen voor commetaar.
2. BOEKEN LENEN
Stan Putman. Volkskrant, 28 mei 2021.
Uit vergelijkend internationaal onderzoek onder 600 duizend 15-jarigen uit 79 landen blijkt dat Nederlandse jongeren het minste leesplezier beleven. 44 procent van de jongeren zegt zelfs amper of nooit een boek open te slaan. (…) Niet alleen pubers lezen minder biebboeken, maar over de hele linie worden er minder boeken geleend. Vijftien jaar geleden, in 2005, werden er 120 miljoen boeken uitgeleend in Nederland. Bij de laatste meting in 2019 was dat bijna gehalveerd naar 66,5 miljoen uitleningen.
De slechte lees- en leencijfers baren onderzoeker Marjolein Oomes zorgen, maar ze maken niet dat de bieb geen bestaansrecht meer heeft. ‘Het beeld van de bibliotheek als uitleenfabriek klopt niet meer. Ik snap dat je dit stuk voor de boekenbijlage van de krant schrijft, maar als je het louter met de boekenblik bekijkt, krijg je een te beperkt beeld. De functie van de bibliotheek is de afgelopen jaren namelijk dezelfde gebleven: het verstrekken van kennis. Het middel is alleen veranderd.’
In die selectie aan activiteiten zitten de drie pijlers van de bieb anno 2021 verstopt: leesbevordering, persoonlijke ontwikkeling en digitale inclusie. Laatstgenoemde is de jongste toevoeging aan het takenpakket van de bieb. Volgende maand moet het 200ste ‘Informatiepunt Digitale Overheid’ worden geopend, waar burgers terechtkunnen met vragen over overheidswebsites zoals die van de Belastingsdienst of het UWV.
‘Er is nu ook een speciale opleiding voor community librarian’, vertelt onderzoeker Oomes. ‘Deze bibliothecaris houdt zich niet alleen bezig met de collectie, maar ook met maatschappelijke en lokale vraagstukken. De community librarian moet de gemeenschap ingaan en met de burgers onderzoeken wat er speelt.’ Zo maakten de bibliotheken in Goirle, Oisterwijk en Hilvarenbeek met hun leden boeken over het leven tijdens de coronapandemie, als een soort tijdscapsules.’
3. Dat de vormgeving van de bibliotheken ruimte geeft aan de andere taken heb ik in een aantal blog geïllustreerd.
- ‘Jammer, die ontlezing, want boeken kunnen de wereld redden’.
Bert Wagendorp. Volkskrant, 30 mei 2021.
‘Er zijn al heel wat initiatieven geweest om de zogenoemde ‘ontlezing’ een halt toe te roepen. Ze helpen nooit. Het is vechten tegen de bierkaai. Jongeren hebben er geen trek meer in, ze vinden boeken saai en gaan liever iets nuttigs doen, zoals gamen of TikTokken. Tussen 2013 en 2018 zijn tieners 40 procent minder gaan lezen.
Dat is wel jammer. Want boeken kunnen de wereld redden.
De Amerikaanse president Kennedy had in 1962 The Guns of August gelezen, het boek van historica Barbara Tuchman over de gebeurtenissen die leidden tot de Eerste Wereldoorlog. In de herfst van 1962 ontstond een crisis: de Russen bereidden op Cuba de plaatsing van kernraketten voor, die Amerikaanse steden konden treffen. Kennedy’s hele kabinet, zijn adviseurs en de generaals waren voor hard reageren: bombarderen, een invasie. Een vernietigende kernoorlog dreigde. Minister van Defensie McNamara vreesde dat hij het eind van de week niet levend zou halen. Maar John F. Kennedy had in The Guns of August gelezen hoe een kettingreactie van menselijke misrekeningen, stommigheden en grootheidswaan konden leiden tot een fatale oorlog. Hij negeerde de adviezen en gaf de Sovjet-leider Chroesjtsjov de kans op een eervolle aftocht. Als Kennedy geen lezer was geweest, was het lelijk met ons afgelopen.
4. ‘Moeten we een zachtaardige knokploeg oprichten om de ontlezing te bestrijden?’
Laten we de ontlezing met een economische blik bezien, stelt schrijver Adriaan van Dis voor. Zodra het over geld gaat, zitten politici rechtop. Ruim 1 miljard euro per jaar kost ons analfabetisme aan gederfde inkomens, belastingen, banen en gemankeerde zorg.
Adriaan van Dis. Volkskrant, 1 juni 2021.
Er is werk aan de winkel. Laaggeletterden zijn vaker werkloos dan niet-laaggeletterden. Volgens de Algemene Rekenkamer telde Nederland in 2016 totaal 2,5 miljoen laaggeletterden, mensen met een zeer gebrekkige leesvaardigheid. En dat aantal is groeiende. Niet alle laaggeletterden ervaren dit als een obstakel: 80 procent van de werkenden geeft aan zonder enige training te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt.
Of je dan kan uitleggen waar je woont, is een ander verhaal. Zo gymde ik op mijn fitnessclubje in Zutphen met een jongeman die bekende nooit een boek of zelfs maar een krant te lezen – ook geen nieuwsberichten op zijn smartphone. Hij woonde op de Paul Rodekoollaan. Op de plattegrond ook wel aangegeven als Paul Rodenkolaan.
Nu kunnen 11-jarigen met een paar muisklikken de halve wereld op het web verkennen. Ze weten meer. Zien meer. Hun wereld is beslist groter. Maar kunnen ze die lastige wereld ook lezen? En wordt dat naar behoren onderwezen?
Wat verlangen we van de mensen die onze kinderen lesgeven? De tijd dat je op de kweekschool voor de vier moderne talen een flinke leeslijst moest doorploegen, is voorbij. Ook al noemen we de leerlingen nu studenten en onderwijzers docenten, het opleidingsniveau steeg niet mee: je hoeft in de vierjarige opleiding hooguit veertig kinder- en jeugdboeken te lezen. Tien boeken per jaar!
Verrijken en inspireren
Op 35 procent van de pabo’s is jeugdliteratuur geen zelfstandig vak. In een DUO Onderwijsonderzoek uit 2019 meldde tweederde van de leerkrachten in het lager onderwijs ook na de opleiding ‘wel eens’ een kinderboek te lezen. Tien jaar geleden was dat driekwart. Van een lijst met twintig recente kinderboeken las tweederde van de docenten geen enkele titel. Toch opmerkelijk dat wij van een beginnende leraar verwachten dat je met zo weinig lees-bagage leerlingen kan verrijken en inspireren.
Nee, ik klaag niet. Ook niet over het feit dat het op veel universiteiten usance is eerstejaars met stoomcursussen taal en rekenen bij te spijkeren
Moderne rap
Willen wij de jongeren bereiken, hurk dan niet. Het is de taak van de leraar de leerling te laten stijgen, niet dat hij of zij of hen daalt. Ja, ik pleit voor verheffing. Lekker ouderwets woord.
Maak het hun moeilijk met wat hun interesseert. Moderne rap? Oké. Laat ze dan teksten van rappers vergelijken met die van experimentele dichters. (Rodenko wijst de weg.) Laat de leerlingen zelf een rap maken, ervaren hoe moeilijk schrijven is. Ja, geef schrijfles. Slam poetry, monoloog, dialoog. Maak het vak Nederlands groter. Bestudeer de draaiboeken van favoriete series. Achter elk beeld schuilt een woord. Er is zo veel mogelijk – als we maar doordrongen zijn van de ernst en het plezier.
O, ik zou zo graag actie willen voeren. Maar hoe? Onverschilligheid heerst alom. Moet ik een zachte krachten leesknokploeg oprichten? Met een spandoek op het Binnenhof gaan staan?
Nederland, let op uw zaak. Lees toch, Rutte. Lees toch, Wilders. En draag dat uit. Vertel over verhalen die je inspireren, citeer schrijvers en dichters. Schaam je niet iets te weten en deel je kennis. Laten we weer leren lezen en twijfelen. Doe iets.
- EEN TREINREISJE
Vanmorgen (2 juni) hoorde ik op Radio 1 een rapportage vanuit het verzorgingshuis Reinalda in Haarlem. In de hal is een treincoupé nagebootst met stoelen, een tafeltje aan het raam en een huis vuilnisbakje met deksel. Als de bewoner plaats neemt aan het raam dan is het geluid van de rijdende trein te horen. Op het raam verschijnt een videobeeld van een langstrekkend landschap. De herinnering aan een treinreisje wordt levend gemaakt. Zoals het zingen van oude schoolliedjes wordt het geheugen geprikkeld, de tijden van weleer herleven. Zo wordt het welzijn van de bewoners bevordert, zegt de coördinatrice van het verzorgingstehuis. ‘Ik merk aan de reacties dat ze dit fijn vinden.’
Wat hoop ik dat mij ooit zo’n treinreisje wordt aangeboden.
Grappig is ook het verhaal dat Kennedy nog snel 1200 Cubaanse sigaren bestelde voor hij het handelsembargo liet ingaan. https://www.irishcentral.com/roots/history/john-f-kennedy-cigars