‘DE BIBLIOTHEEK, DAAR ONTMOET JE ELKAAR’
Een aantal jaren kwam ik zeer geregeld in de Haagse Centrale bibliotheek aan het Spui in Den Haag. Mijn werkplek lag daar om de hoek. In de pauze liep ik langs de rekken met uitgestalde boeken, nam er af en toe een van de plank en leende een boek. Een verdieping hoger boog ik me over de bakken met cd’s, nam er wat uit, luisterde om een indruk te krijgen en ontdekte zo weer nieuwe muziek.
- VERNIEUWING
Ik lees dat er vernieuwingsplannen zijn voor de Centrale bibliotheek die alles te maken hebben met de veranderde functie van de bibliotheek. ‘We zien dat het aantal uitleningen van boeken de laatste jaren daalt’, legt de bibliothecaris Van Asten uit. ‘Tegelijkertijd stijgt het aantal bezoekers van de bibliotheken. Zij komen naar de bieb om te studeren, om cursussen te volgen of voor andere ontmoetingen.’ Met de vernieuwing wordt de inrichting van de bibliotheek daarop aangepast en dat betekent dat daar de boekencollectie wordt teruggeschroefd. Nu heeft de Centrale Bibliotheek de grootste collectie boeken van Nederland. Die collectie wordt iets verkleind. Een aantal boekenkasten wordt weggehaald zodat er ruimte komt voor studie, lessen en cultuur.
- MECANOO
Mecanoo architecten hebben de opdracht voor de vernieuwing verworven. In hun 30-jarig bestaan hebben ze verscheidene bibliotheken ontworpen, waaronder de Universiteitsbibliotheek van TU Delft (1997). Toen ik daar op de campus een werkplek had bracht ik op het grasveld voor de bibliotheek met collega’s menige lunchpauze door, het was een aangename ontmoetingsplek.
- DELFT
De bibliotheek is ingedeeld in ruimtes met verschillende functies en activiteiten. De centrale hal biedt ruimte om laatste nummers van tijdschriften en boeken te raadplegen. Op de publiekelijk toegankelijke verdieping van de bibliotheek is een uitleenbalie, en er zijn computers beschikbaar voor algemeen gebruik: óf voor het raadplegen van de databank van de bibliotheek, óf om bijvoorbeeld via internet informatie te zoeken.
In de bibliotheek is een aparte ruimte ingericht met computers voor studenten, en er zijn verschillende studie- of vergaderruimtes die voor studenten gratis te reserveren zijn. In het midden van de bibliotheek bevindt zich “de kegel”: een vide, naar boven open in het midden, met vier verdiepingen eromheen, met op elke verdieping ruimte met tafels en stoelen om te studeren. De vide loopt kegelvormig toe naar boven, samen met de puntvorm van het dak.
DE LOKHAL
Kort na de opening (2019) genoot ik van de Lokhal, die de voormalige locomotiefhal op de Tilburgse Spoorzone een nieuwe invulling had gegeven. De hal is gebouwd in 1932, een industriële basiliek met een metershoge dubbele kapconstructie van staal en beton boven een gigantische kraanbaan met twee kranen, met gevels van mat draadglas waardoor het daglicht gefilterd binnenvalt. “De vraag is hoe je ervoor zorgt dat het aan de ene kant nog steeds als een bibliotheek voelt, een traditionele bibliotheek die toch nog veel over boeken gaat. Als je nu binnenkomt zie je bijvoorbeeld bewust heel veel boeken. Aan de andere kant is een bibliotheek niet alleen maar consumeren via boeken, maar ook heel erg produceren, het wordt ook veel meer een ‘makerspace’.” In de hal zijn ook ‘laboratoria’ ingericht. Zo is er een Digilab, een Woordlab en een Foodlab. “We hebben eigenlijk verschillende kleine huiskamers in die grote huiskamer gemaakt, die een sterke eigen identiteit hebben.” (NPO 1. Kunststof, 30 januari 2019).
‘BE PREPARED FOR CHANGE’
Het credo ‘be prepared for change’ laat Francine Houben tijdens haar lezingen meerdere malen horen, het is een bondige typering van haar visie. Het digitale tijdperk brengt volgens haar verschillende basisfuncties, zoals wonen, werken en leren, dichter bij elkaar. De bibliotheek moet daarop anticiperen en werken als catalysator voor de omgeving. De bieb als passieve boekenopslag is verleden tijd: ontmoeting en interactie staan centraal. De Bibliotheek van Birmingham is hier een mooi voorbeeld van. De openbare buitenruimte wordt doorgetrokken naar binnen en verschillende soorten zit- en werkplekken bieden plaats aan verschillende typen mensen. Vervoersruimten zijn zo ontworpen, dat bezoekers elkaar tegenkomen. Een groot atrium biedt overzicht over de verschillende verdiepingen en nodigt uit tot verkenning van de ruimten. (De Architect, 2 okt 2014).
- BIRMINGHAM (2013)
De Library of Birmingham vormt het middelpunt van een gebouwenensemble aan het Centenary Square. De bibliotheek wordt geflankeerd door het Baskerville House (stammend uit 1936) en het Repertory Theatre (gebouwd in de jaren zestig van de vorige eeuw). Het eveneens door Mecanoo gerenoveerde theater deelt zijn entree met de bieb.
De bibliotheek bestaat uit vier gestapelde volumes boven een glazen plint. Een filigraan met een patroon bestaande uit cirkels bekleedt de gevels. Met het bekledingsmateriaal wordt verwezen naar zowel de staalindustrie als ambachtelijkheid uit de regio, de betekenis van de cirkels wordt aan de fantasie van het publiek overgelaten.
Ook is het gebouw voorzien van levendige buitenruimtes. De ruimtes die zijn ontstaan tussen de volumes, worden ingevuld met (dak)tuinen. Het plein voor de bibliotheek zal worden geprogrammeerd met allerlei activiteiten. Het uitkragende volume biedt dankzij diens glazen gevel en het balkon op het dak een tribune.
- NEW YORK
Momenteel renoveert Francine Houben de Martin Luther King Jr. Memorial Library in New York. Naast de oorspronkelijke functie, dat vooral op de circulatie van boeken en andere media is gericht, biedt het ontwerp voor de Mid-Manhattan bibliotheek ruimte aan evenementen, bijeenkomsten, onderwijs en gebruik van nieuwe media. Een van de verdiepingen wordt volledig ingericht voor kinderen en op een andere verdieping komt een business bibliotheek en volwassen educatiecentrum. Volgens Francine Houben zal het gebouw op deze manier “inspireren tot serendipiteit en de ontdekking van de functies van een moderne bibliotheek.” (De Architect, juni 2019).
- VOETNOTEN
1.
In 1980 had Francien Houben een vliegende start toen ze de prijsvraag voor jongerenhuisvesting aan het Kruisplein in Rotterdam won. Francine zond samen met haar mede-TU-Delft-studenten Henk Döll en Roelf Steenhuis een ontwerp in voor de wedstrijd ‘Anders Wonen’ en werden gekozen uit 196 inzendingen. De opdracht was een gebouw voor verschillende bewoners waarbij de woningen geen levenswijze of vast woonpatroon oplegden en de ruimtes flexibel konden worden gebruikt. Het ontwerp van Francine was een hoog gebouw dat aansloot op de nabij gelegen parkeergarage, waarin appartementen zaten met verschillende doorbraakzones in de betonnen wanden. Na dit eerste ontwerp werd in 1984 het architectenbureau Mecanoo opgericht.
Kruisplein Rotterdam.
2.
Spoorzone Dordrecht.
3.
Stationshal Delft.
4.
Library in he oldest city in Taiwan, Tainan
5.
Maritime Center Rotterdam.
Ha Ton,
Alweer zo’n juweeltje van een blog! Ook voor ons is het bibliotheekbezoek tijdens onze binnen- en buitenlandse reizen een vast onderdeel van het programma. Ik heb in de loop der tijd de meest fantastische bibliotheken mogen bekijken en een paar zijn mij voor altijd bijgebleven. Zoals de bibliotheek van Yale University, New Haven in de VS, die van het Trinity College in Dublin en de bibliotheek van de Tweede Kamer.
Dag Bert,
Weer zo’n leuke en inspirerende reactie. Een volgende blog over bibliotheken ligt hierdoor in de week. Het zal onder meer gaan over niet meer bestaande lees- en studiezalen. Waar ik eens verbleef, maar afgeleid werd door het mooie indrukwekkende interieur.
Ha Ton,
Een groot gemis van de bibliotheek in Delft vind ik dat je eigenlijk nauwelijks met de boeken in aanraking komt en niet in de kasten kunt neuzen. Ik kwam er dan ook maar zelden. De UB in Groningen was, in elk geval in de tijd dat ik daar woonde, precies het tegendeel. Daar heb ik dan ook veel meer herinneringen aan. Vind het trouwens ook een mooier en aangenamer gebouw, maar dat is persoonlijk.
In aansluiting op Bert zou ik de Koninklijke Bibliotheek van Kopenhagen willen noemen, alias ‘de Zwarte Diamant’. Ik ben alleen in de expositieruimte geweest, waar een tentoonstelling van de Deense fotograaf Keld Helmer-Petersen was (zie https://www.keldhelmerpetersen.com), maar het is een indrukwekkend gebouw.
Ha Jan Jacob,
Het lopen langs de rekken met boeken en op zoek gaan is zo anders dan een catalogus raadplegen en de bestelling aan de balie opgeven om die uit het depot te laten halen. Gelukkig was er onze bibliotheek bij bouwkunde waar te kust en kleur van die prachtige boeken ingezien konden worden en geraadpleegd worden.
Bert heeft zijn bezoeken aan mooie bibliotheken uitgeschreven en dit wordt op de site geplaatst.