OOK ONDER CONSTRUCTIE
Als één ding in de beschrijvingen over bibliotheken kenmerkend is, dan zijn dat de vernieuwingen en verbouwingen. Voor oude statige gebouwen ligt dat voor de hand zoals de renovatie van de Memorial Library in New York. Maar ook voor ogenschijnlijk nieuwe gebouwen worden ingrijpende vernieuwingsplannen gemaakt zoals voor de Haagse Centrale Bibliotheek (1995) en nu voor de Rotterdamse (1983).
De Bibliotheek van Rotterdam is gevestigd in een nog steeds modern ogend gebouw aan de Hoogstraat. Het is ontworpen door Jaap Bakema & Hans Boot.
In 1977 was een prijsvraag uitgeschreven voor een nieuwe bibliotheek. Twee Rotterdamse architecten streden om de opdracht: Carel Weeber en Jaap Bakema. Het was een keuze tussen ‘een open, uitnodigend gebouw dat de stad in zich opneemt’ zoals Bakema voorstelde, of een gesloten gebouw dat zich volledig van de stad zou afsluiten, zoals het ontwerp van Weeber dat verbeelde. Maar de ophef die rond deze prijsvraag ontstond had vooral met onderlinge intriges te maken. Want de keuze voor het ontwerp van Bakema leek vooral ingegeven te zijn door de rancune van jurylid Aldo van Eyck jegens Carel Weeber, met wie hij eerder aan de TH Delft in conflict was geraakt. Of dat echt zo is, blijft speculeren, maar in ieder geval won Bakema, en niet Weeber.
Het gebouw heeft de vorm van een kubus, waarvan één hoek diagonaal is afgesneden, een glazen ‘waterval’ waaronder de roltrappen zijn gesitueerd die de zes verdiepingen verbinden. De andere gevels bestaan uit witte borstweringen en glasstroken. De geel geverfde ronde pijpen voor de luchtbehandeling nemen een opvallende plaats in. Deze lijken sterk op het Centre Pompidou in Parijs en de glazen ‘waterval’ was eerder toegepast in de universiteitsbibliotheek in Cambridge van James Stirling.
De ligging van het gebouw aan de rand van de markt, het vele glas en de vooruitgeschoven krantenzaal geven vorm aan het beoogde ‘open, uitnodigend, centraal gelegen en voor iedereen toegankelijk gebouw’. Ook het gebruik van de hal draagt daar toe bij: de centrale uitleenbalie, een informatiecentrum en enkele laagdrempelige functies zijn er gesitueerd.
Op de gevel aan de gedempte Binnenrotte staat een tekst van Erasmus, inclusief zijn handtekening, in neon-buis letters: ‘Heel de wereld is mijn vaderland’. Het is een knipoog naar een spreuk van Lucebert die op een kantoorgebouw aan de overkant van de Blaak te lezen is: “Alles van waarde is weerloos”.
Binnen zitten ook leuke details, zoals de entree met de vele lampen en het levensgrote schaakspel. Op de vijfde verdieping is de Rotterdamse skyline afgebeeld op het raam, met daaronder de tekst: ‘Als dit Narvik was, zou ik beter kijken’. Met deze verwijzing naar het gedicht ‘Bij Loosdrecht’ van K. Schippers roept het op om naar het bekende te kijken alsof het iets nieuws is.
- OP DE SCHOP
Ondanks veel interne verbouwingen is de Rotterdamse Centrale Bibliotheek in Rotterdam dringend toe aan een grote opknapbeurt. In het najaar van 2020, 36 jaar na de opening, wordt geconstateerd dat het gebouw aan het einde van zijn levensduur is. Technische installaties zoals de roltrappen en liften zijn aan vernieuwing toe, de klimaatbeheersing geeft moeilijkheden, waardoor het moeilijk is een goede temperatuur in te stellen. ‘Dan zijn er nog de lekkages waardoor regenwater naar binnen komt. Directeur Theo Kemperman noemt dat een voordeel van de renovatie is dat het gebouw verduurzaamd wordt en dus energieneutraler. Ook is het pand niet meer te gebruiken voor nieuwe taken die de bieb op zich wil nemen. ‘Je ziet veel gemengde en gestapelde functies op de huidige verdiepingen. Er zijn boeken en tijdschriften, studieplekken, informatiebalies. Alles loopt een beetje door elkaar. Hier zie je hoe één etage uit zijn voegen barst’, aldus de directeur (Radio Rijnmond, 21 november 2020).
Bij de bouw begin jaren 80 was het huisvesten van de enorme boekencollectie de belangrijkste opdracht. Ook waren er leesplekken en studieruimten nodig. Maar een moderne bibliotheek heeft minder behoefte aan het uitstallen van enorme kasten met boeken. Juist het ontmoeten en persoonlijke ontwikkeling is een heel belangrijke functie geworden. Dat vraagt een inrichting waar meer ruimte is voor studiezalen, (taal)cursussen en workshops. Ook wil de bibliotheek graag meer met andere instellingen of ondernemers samenwerken. Dat kan het Centrum voor Jeugd en Gezin zijn, maar ook een koffiezaak. Zulke extra voorzieningen zijn in de huidige situatie alleen toegankelijk tijdens de reguliere openingstijden. Straks moeten die zelfstandig open kunnen zijn, dus ook als de bieb gesloten is.
- VOETNOTEN
1.
DE BIEB DAAR ONTMOET JE ELKAAR (5)
2.
IN GESPREK MET BERT HERMANS
Mijn liefde voor de Rotterdamse bieb heb ik uitgedrukt in een schilderij getiteld ‘Illusie 4’. Dit schilderij is gemaakt naar aanleiding van een vroege avondwandeling van station Blaak naar de bibliotheek langs de Rotterdamse Markthal. In de glaswand van de Markthal was de schuintegenoverliggende bibliotheek zichtbaar. Het zonlicht spiegelde de bibliotheek in de Markthal en die spiegeling, met als achtergrond het plafond van de Markthal, vormde het decor voor het ontstaan van dit schilderij. Het is inmiddels verkocht en hangt bij een oud-collega in zijn woonkamer.
Leuk om te lezen zeg! Ik vind de bieb nu ‘mooier’ met de achtergrond info, d.w.z. ik kan het gebouw nu beter waarderen.
In de tijd dat ik op het Groenendaal woonde kwam ik bijna dagelijks in de bibliotheek van Rotterdam. Het gebouw heeft me zowel van binnen, met de fantastische roltrappen, als van buiten, met de buizencontructies, erg aangesproken.